Ο σίδηρος είναι ένα από τα πιο μελετημένα μικροθρεπτικά συστατικά στον οργανισμό . Οι σημαντικότερες λειτουργίες του σιδήρου οφείλονται στην ιδιότητά του να συνδέεται και να αποσυνδέεται με το οξυγόνο. Η σημαντικότερη πρωτεΐνη για τη μεταφορά του οξυγόνου από τους πνεύμονες σε όλο το σώμα είναι η αιμοσφαιρίνη, που στο κέντρο της έχει ένα άτομο σιδήρου. Η αιμοσφαιρίνη έχει πολλές λειτουργίες, αλλά η σημαντικότερη είναι η μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς.
Η φεριτίνη και η αιμοσιδερίνη είναι πρωτεΐνες στο πλάσμα του αίματος, που αποθηκεύουν σίδηρο . Η φεριτίνη απελευθερώνει άμεσα τον σίδηρο , αν και τον περιέχει σε μικρή ποσότητα, ενώ η αιμοσιδερίνη, που τον περιέχει σε μεγαλύτερη ποσότητα, τον απελευθερώνει πιο δύσκολα. Για να ελέγξουμε τις αποθήκες σιδήρου στον οργανισμό, μετράμε τη φεριτίνη. Ο σίδηρος περιέχεται και σε εκατοντάδες άλλα ένζυμα , αρκετά σημαντικά για την λειτουργία του οργανισμού. Η απορρόφηση του σιδήρου είναι μια περίπλοκη διαδικασία που αλληλοεπηρεάζεται από αρκετούς παράγοντες. Ας δούμε τους πιο σημαντικούς.
Αλληλεπιδράσεις με άλλα θρεπτικά συστατικά
• Βιταμίνη Α: Η έλλειψη βιταμίνης Α μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα από έλλειψη σιδήρου και η συγχορήγησή τους μπορεί να βελτιώσει σημαντικά γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα την αποθήκευση σιδήρου.
• Χαλκός: Επάρκεια του οργανισμού σε χαλκό είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του σιδήρου στον οργανισμό.
• Ψευδάργυρος: Υψηλές δόσεις σκευασμάτων σιδήρου μειώνουν την απορρόφηση σκευασμάτων ψευδαργύρου, όταν συγχορηγούνται με άδειο στομάχι. Όταν συγχορηγούνται με τροφή, δεν επηρεάζεται η απορρόφηση.
• Ασβέστιο: Η λήψη σιδήρου και ασβεστίου ταυτόχρονα σε ένα γεύμα μειώνει την απορρόφηση σιδήρου.
Αλληλεπιδράσεις με φάρμακα
• Φάρμακα που μειώνουν την οξύτητα του στομάχου: Όταν η οξύτητα του στομάχου μειώνεται με φαρμακευτικά μέσα, μειώνεται και η απορρόφηση του σιδήρου. Τέτοια φάρμακα είναι τα αντιόξινα και γενικά ΟΛΑ τα φάρμακα που προστατεύουν το στομάχι.
• Ο σίδηρος μπορεί να μειώσει την απορρόφηση ή τη δραστικότητα των εξής φαρμάκων: τετρακυκλίνες (αντιβιοτικό), διφωσφωνικά (για την οστεοπόρωση), θυροξίνη (γα τον υποθυρεοειδισμό), κινολόνες (αντιβιοτικό) και πρέπει τα φάρμακα αυτά να λαμβάνονται με δυο ώρες διαφορά από τον σίδηρο .
Βελτιστοποίηση της απορρόφησης του σιδήρου
• Βιταμίνη C: Η βιταμίνη C μπορεί να αυξήσει την απορρόφηση του σιδήρου έως και 72%, γιατί μετατρέπει τον τρισθενή σίδηρο σε δισθενή , δημιουργώντας ένα απορροφήσιμο σύμπλεγμα.
• Οργανικά οξέα: Όπως το κιτρικό οξύ (στα λεμόνια), το οξικό οξύ (στο ξύδι), και το γαλακτικό οξύ αυξάνουν μέτρια την απορρόφηση σιδήρου.
• Ζωικά προϊόντα: Τα ζωικά προϊόντα αυξάνουν την απορρόφηση του φυτικού σιδήρου (ο μηχανισμός είναι άγνωστος).
• Τεστ Διατροφικής Δυσανεξίας: Οι τροφές που προκαλούν δυσανεξία προκαλούν δυσαπορρόφηση, δηλαδή δυσκολεύουν την απορρόφηση όλων των θρεπτικών συστατικών και ειδικά του σιδήρου.
Ελαχιστοποίηση της απορρόφησης σιδήρου
• Φυτικό οξύ: Το φυτικό οξύ εμπεριέχεται στα όσπρια, τα δημητριακά και το ρύζι και μπορεί
να μειώσει την απορρόφηση σιδήρου φυτικής προέλευσης έως και 50%, φτάνοντάς στο 2% σε άτομα που δεν έχουν έλλειψη.
• Πολυφαινόλες: Οι πολυφαινόλες, που εμπεριέχονται στα φρούτα, τα λαχανικά, τον καφέ, το τσάι, το κρασί και τα μπαχαρικά μπορούν να εμποδίσουν σημαντικά την απορρόφηση του σιδήρου φυτικής προέλευσης. Η βιταμίνη C μπορεί να μετριάσει την κατάσταση.
• Σόγια: Η πρωτεΐνη της σόγιας μειώνει την απορρόφηση σιδήρου ανεξάρτητα από το φυτικό οξύ.
• Φυτικές ίνες: Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου.
Για την αντιμετώπιση της έλλειψης σιδήρου δεν αρκεί η λήψη σκευασμάτων σιδήρου, γιατί το πρόβλημα δεν θα διορθωθεί μόνιμα. Απαιτείται ολιστική προσέγγιση με τεστ διατροφικής δυσανεξίας, κατάλληλο συνδυασμό βιταμινών και ιχνοστοιχείων και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση.