Ηλικία
Πολλοί εμφανίζουν υπέρταση αργά στην ζωή τους, αν και η σχέση ηλικίας και αρτηριακής πίεσης προέρχεται περισσότερο στις διατροφικές συνήθειες και τον τρόπο ζωής1. Η ηλικία είναι ένας μη αναστρέψιμος παράγοντας, άρα έχει μικρή αξία να τον σχολιάζουμε.
Κάπνισμα
Το κάπνισμα συντελέι σημαντικά στην πιθανότητα εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης. Ο βελονισμός είναι μια ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία για την διακοπή του καπνίσματος.
Μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ
Πολλές μελέτες έχουν εδραιώσει σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση αλκοόλ και την αρτηριακή πίεση. Μια πρόσφατη έρευνα μάλιστα προσδιόρισε πως για ποσότητες μεγαλύτερες των τριών ποτηριών ημερησίως η αρτηριακή πίεση αυξάνεται αναλογικά με την καταναλώμενη ποσότητα.2 Τα αποτελέσματα όμως της κατανάλωσης ενός ή δύο ποτών ημερησίως στην αρτηριακή πίεση παραμένουν λιγότερο ξεκάθαρα.3
Καφεϊνη
Σχεδόν αμέσως μετά την κατανάλωση κατανάλωσης η αρτηριακή πίεση ανεβαίνει.4 Σε μία ανάλυση έντεκα δοκιμών, που κατά μέσο όρο συνεχίστηκαν για σχεδόν δύο μήνες, η κατανάλωση καφέ οδήγησε σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης αν και αφορούσε κυρίως μικρές ή ήπιες αυξήσεις. 5 Η κατανάλωση καφεϊνης έχει παρατηρηθεί πως αυξάνει την αρτηριακή πίεση σχεδόν αμέσως μετά την κατανάλωση της χωρίς όμως να διατηρείται η αύξηση για πάνω από 24 ώρες.6
Μερικές όμως μελέτες υποστηρίζουν ότι άτομα που πίνουν καφέ μακροπρόθεσμα έχουν πιο χαμηλή αρτηριακή πίεση από τα άτομα που τον αποφεύγουν.7,8 Οι επιπτώσεις της μακροπρόθεσμης αποφυγής της καφεϊνης στην αρτηριακή πίεση παραμένουν αδιευκρίνηστες. Σημαντικές ποσότητες καφεϊνης βρίσκονται στον καφέ φυσικά, στο μαύρο και το πράσινο τσάι, την σοκολάτα, μερικά ελαφριά ποτά ακόμα και σε μερικά φάρμακα.
Ασβέστιο
Το ασβέστιο μπορεί να προστατέψει από την άνοδο της αρτηριακής πίεσης παρέχοντας όμως μόνο μικρές διαφοροποιήσεις.9 Τα γαλακτοκομικά προϊόντα (κατά προτίμηση με μειωμένα λιπαρά), οι σαρδέλες, ο σολωμός και τα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά περιέχουν σημαντικές ποσότητες ασβεστίου. Φυσικά, αν συνυπολογίσουμε τις βλαβεές συνέπειες της υπερκατανάλωσης γαλακτοκομικών, και ειδικά των τυροκομικών, η κατανάλωση λαχανικών και ψαριών είναι η ασφαλέστερη και πλουσιότερη πηγή ασβεστίου.
Κληρονομικότητα
Η υπέρταση παρουσιάζεται συχνότερα σε ανθρώπους με οικογενειακό ιστορικό υψηλής αρτηριακής πίεσης,10 η γενετική προδιάθεση παρόλα αυτά μπορεί να μην είναι αρκετή για να προκαλέσει υπέρταση εκτός αν είναι ευνοϊκοί οι παράγοντες κινδύνου της διατροφής και του τρόπου ζωής.11 Είναι περιττό να θυμίσουμε ότι και αυτός ο παράγοντας είναι μη αναστρέψιμος (ακόμα?).
Αναφέρεται στην αδυναμία του οργανισμού να συντηρεί φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Ακόμα και σε πολύ ήπια μορφή επιδεινώνει την επικινδυνότητα άλλων ασθενειών.12 Άτομα που εμφανίζουν αυτή την ασθένεια έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης, 13 ενώ αυτή η συσχέτιση δεν εξηγείται απόλυτα από άλλους παράγοντες κινδύνους κοινούς και στις δύο περιπτώσεις, όπως η παχυσαρκία και η προχωρημένη ηλικία. 14 Το τεστ διατροφικής δυσανεξίας μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην καλύτερη πρόληψη και αντιματώπιση του σακχαρώση διαβήτη.
Μαγνήσιο
Το μαγνήσιο προστατεύει από την υψηλή αρτηριακή πίεση.15 Διατροφή πλούσια σε μαγνήσιο περιέχει συνήθως πολλά φρούτα, λαχανικά και άλλα φυτικά προϊόντα, που οφελούν με διαφορετικούς τρόπους την αρτηριακή πίεση.16
Οι υπέρβαροι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης.17 Συγκεκριμένα, η παχυσαρκία που εμφανίζεται στους άντρες και χαρακτηρίζεται από περιττό λίπος στην περιοχή της κοιλιάς (σε αντίθεση με την συσσώρευση λίπους σε μηρούς και γοφούς των γυναικών) συσχετίζεται άμεσα με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης.18 Αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης μελλοντικών αυξήσεων στην αρτηριακή πίεση για υπέρβαρα άτομα με υψηλή κανονική αρτηριακή πίεση είναι το χάσιμο βάρους.19, 20 Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με σημαντικά αποτελέσματα με το τεστ διατροφικής δυσανεξίας.
Κάλιο
Η χαμηλή πρόσληψη καλίου έχει συσχετιστεί με την αυξημένη αρτηριακή πίεση.21 Η επαρκής πρόσληψη καλίου μπορεί να προστατέψει από την υπέρταση, 22 Τα φρούτα και λαχανικά, τα φασολάκια και οι πατάτες περιέχουν μεγάλες ποσότητες καλίου.
Αλάτι
Οι άνθρωποι στις πρωτόγονες κοινωνίες που κατανάλωναν μικρές ποσότητες αλατιού εμφάνιζαν σπάνια ή και καθόλου υπέρταση.24 Μεγάλη πρόσληψη αλατιού έχει επίσης συνδεθεί με την υπέρταση στις δυτικές κοινωνίες.25 Η δραματική μείωση του αλατιού από την διατροφή μειώνει την αρτηριακή πίεση στην πλειοψηφία των ατόμων.26 Μια επιστημονική έρευνα πρόσφατα απέδειξε πως μια διατροφή χαμηλής πρόσληψης αλατιού απέτρεψε την υπέρταση σε άτομα που υπο κανονικές συνθήκες έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση.28 Επιπρόσθετα τα άτομα που προσπαθούν να περιορίσουν την πρόσληψη καλίου από το αλάτι θα πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωση έτοιμων φαγητών που περιέχουν αλάτι, όπως τυροκομικά και αλαντικά.
Καθιστικός τρόπος ζωής
Άτομα που κάνουν καθιστική ζωή έχουν κατά 20-50% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης σε σχέση με πιο δραστήρια άτομα.29 Η συχνή άσκηση μειώνει τον κίνδυνο για πολλές παθήσεις συμπεριλαμβανομένου της υπέρτασης,30 και έχει αναφερθεί ως παράγοντας μείωσης της αρτηριακής πίεσης ακόμα και σε άτομα με φυσιολογικά επίπεδα πίεσης.31
Συγκεκριμένοι τύποι ψυχολογικού άγχους αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της υπέρτασης. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη υψηλά επίπεδα άγχους αύξησαν τον κίνδυνο της υπέρτασης σε άντρες μέσης ηλικίας.32 Άλλες μελέτες σημείωσαν σημαντικές αυξήσεις της αρτηριακής πίεσης λόγω αγχωτικής εργασίας ή δουλειάς που δεν προσφέρει ικανοποίηση.34, 35 Άτομα που καταπιέζουν τα αισθήματα θυμού τους τείνουν να έχουν μεγαλύτερες αυξήσεις στην αρτηριακή πίεσή τους με την πάροδο του χρόνου σε σχέση με όσους δεν τα καταπιέζουν.36 Πολλές θεραπείες που στοχεύουν στην μείωση του άγχους θα βοηθούσαν στην μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Τυπικά οι χορτοφάγοι έχουν μικρότερη αρτηριακή πίεση μια και προσλαμβάνουν λιγότερα κορεσμένα λιπαρά, περισσότερες φυτικές ίνες, κάλιο και μαγνήσιο.37 Διατροφή που στηρίζεται στα φρούτα, τα λαχανικά, καρύδια, σε χαμηλά κορεσμένα λιπαρά και έχει επιτυχημένα αντιμετωπίσει την υπέρταση.38
Βιβλιογραφία
1. Stamler J. Blood pressure and high blood pressure. Aspects of risk. Hypertension 1991;18(3 Suppl):I95–107 [review].
2. Keil U, Liese A, Filipiak B, et al. Alcohol, blood pressure and hypertension. Novartis Round Symp 1998;216:125–44 [review].
3. Campbell NR, Ashley MJ, Carruthers SG, et al. Lifestyle modifications to prevent and control hypertension. 3. Recommendations on alcohol consumption. CMAJ 1999;160(9 Suppl):S13–20.
4. Rachima-Maoz C, Peleg E, Rosenthal T. The effect of caffeine on ambulatory blood pressure in hypertensive patients. Am J Hypertens 1998;11:1426–32.
5. Jee SH, He J, Whelton PK, et al. The effect of chronic coffee drinking on blood pressure. A meta-analysis of controlled clinical trials. Hypertension 1999;33:647–52.
6. Hodgson JM, Buddey IB, Burke V, et al. Effects on blood pressure of drinking green and black tea. J Hypertens 1999;17:457–63.
7. Wakabayashi K, Kono S, Shinchi K, et al. Habitual coffee consumption and blood pressure: a study of self-defense officials in Japan. Eur J Epidemiol 1998;14:669–73.
8. Salvaggio A, Periti M, Miano L, et al. Association between habitual coffee consumption and blood pressure levels. J Hypertens 1990;8:585–90.
9. Cappuccio FP, Elliott P, Allender PS, et al. Epidemiologic association between dietary calcium intake and blood pressure: a meta-analysis of published data. Am J Epidemiol 1995;142:935–45.
10. Gavras I, Manolis A, Gavras H. Genetic epidemiology of essential hypertension. Hypertens 1999;13:225–9 [review].
11. Ward R. Familial aggregation and genetic epidemiology of blood pressure. In Hypertension: Pathophysiology, Diagnosis, and Management. Laragh JH, Brenner BM (eds.), New York, NY: Raven Press; 1990:81–100 [review].
12. Alberti KG. Impaired glucose tolerance: what are the clinical implications? Diabetes Res Clin Pract 1998;40:S3–8 [review].
13. Corry DB, Tuck ML. Glucose and insulin metabolism in hypertension. Am J Nephrol 1996;16:223–6 [review].
14. Ferrannini E, Santoro D, Manicardi V. The association of essential hypertension and diabetes. Compr Ther 1989;15:51–8 [review].
15. Mizushima S, Cappuccio FP, Nichols R, et al. Dietary magnesium intake and blood pressure: a qualitative overview of the observational studies. J Hum Hypertens 1998;12:447–53.
16. Sacks FM, Appel LJ, Moore TJ, et al. A dietary approach to prevent hypertension: a review of the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Study. Clin Cardiol 1999;22(7 Suppl):III6–10 [review].
17. Shaper AG. Obesity and cardiovascular disease. Ciba Found Symp 1996;201:90–103[review].
18. Pouliot MC, Després JP, Lemieux S, et al. Waist circumference and abdominal sagittal diameter: best simple anthropometric indexes of abdominal visceral adipose tissue accumulation and related cardiovascular risk in men and women. Am J Cardiol 1994;73:460–8.
19. Stevens VJ, Corrigan SA, Obarzanek E, et al. Weight loss intervention in phase 1 of the Trials of Hypertension Prevention. The TOHP Collaborative Research Group. Arch Intern Med 1993;153:849–58.
20. The Trials of Hypertension Prevention Collaborative Research Group. Effects of weight loss and sodium reduction intervention on blood pressure and hypertension incidence in overweight people with high-normal blood pressure. The Trials of Hypertension Prevention, phase II. Arch Intern Med 1997;157:657–67.
21. Stamler J, Caggiula AW, Grandits GA. Relation of body mass and alcohol, nutrient, fiber, and caffeine intakes to blood pressure in the special intervention and usual care groups in the Multiple Risk Factor Intervention Trial. Am J Clin Nutr 1997;65:338S–65S.
22. Whelton PK, He J, Cutler JA, et al. Effects of oral potassium on blood pressure: meta-analysis of randomized controlled clinical trials. JAMA 1997;277:1624–32.
23. Burgess E, Lewanczuk R, Bolli P, et al. Lifestyle modifications to prevent and control hypertension. 6. Recommendations on potassium, magnesium and calcium. CMAJ 1999;160(9 Suppl):S35–45.
24. Page LB, Damon A, Moellering RC Jr. Antecedents of cardiovascular disease in six Solomon Islands Societies. Circulation 1974;44:1132–46.
25. Stamler J. The INTERSALT Study: background, methods, findings, and implications. Am J Clin Nutr 1997;65:626S–42S [review].
26. MacGregor GA, et al. Double-blind study of three sodium intakes and long-term effects of sodium restriction in essential hypertension. Lancet 1989;ii:1244–7.
27. Weinberger MH. Salt sensitivity of blood pressure in humans. Hypertension 1996;27:481–90.
28. The Trials of Hypertension Prevention Collaborative Research Group. Effects of weight loss and sodium reduction intervention on blood pressure and hypertension incidence in overweight people with high-normal blood pressure. The Trials of Hypertension Prevention, phase II. Arch Intern Med 1997;157:657–67.
29. Blair SN, Goodyear NN, Gibbons LW, et al. Physical fitness and incidence of hypertension in healthy normotensive men and women. JAMA 1984;252:487–90.
30. American College of Sports Medicine Position Stand. Exercise and physical activity for older adults. Med Sci Sports Exerc 1998;30:992–1008 [review].
31. Kelley G, Tran ZV. Aerobic exercise and normotensive adults: a meta-analysis. Med Sci Sports Exerc 1995;27:1371–7.
32. Markovitz JH, Matthews KA, Kannel WB, et al. Psychological predictors of hypertension in the Framingham Study. JAMA 1993;270:2439–43.
33. Markovitz JH, Matthews KA, Wing RR, et al. Psychological, biological and health behavior predictors of blood pressure changes in middle-aged women. J Hypertens 1991;9:399–406.
34. Schnall PL, Schwartz JE, Landsbergis PA, et al. Relation between job strain, alcohol, and ambulatory blood pressure. Hypertension 1992;19:488–94.
35. Matthews KA, Cottington EM, Talbott E, et al. Stressful work conditions and diastolic blood pressure among blue collar factory workers. Am J Epidemiol 1987;126:280–91.
36. Perini C, Müller FB, Bühler FR. Suppressed aggression accelerates early development of essential hypertension. J Hypertension 1991;9:499–503.
37. Beilin LJ, Burke V. Vegetarian diet components, protein and blood pressure: which nutrients are important? Clin Exp Pharmacol Physiol 1995;22:195–8.
38. Sacks FM, Appel LJ, Moore TJ, et al. A dietary approach to prevent hypertension: a review of the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Study. Clin Cardiol 1999;22(7 Suppl):III6–10 [review].