Η γυμναστική και ένας ενεργός τρόπος ζωής επιδρά ευεργετικά στην υγεία ποικιλοτρόπως. Αντίστροφα, η έλλειψη γυμναστικής είναι επιβλαβής στην γενικότερη υγεία του ατόμου και επηρεάζει πολλά προβλήματα υγείας. Άτομα με ιστορικό καρδιολογικών προβλημάτων ή ηλικίας άνω των 40 θα πρέπει να συμβουλευτούν τον γιατρό τους πριν να ξεκινήσουν εκγύμναση.
Προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την καθιστική ζωή
Αεροβική ικανότητα
Ο καθιστικός τρόπος ζωής μειώνει την αεροβική ικανότητα του σώματος με την έννοια ότι λιγότερη άσκηση μπορεί να γίνει ανεκτή και μόνο σε χαμηλότερο επίπεδο έντασης.
Καλοήθης υπερπλασία προστάτη
Ο προστάτης είναι ένας μικρού μεγέθους αδένας που περιβάλλει την βάση της ουροδόχου κύστης και την ουρήθρα στους άντρες. Κύρια λειτουργία του είναι η συμβολή στην παραγωγή του σπερματικού υγρού. Σε περίπτωση μεγέθυνσης του, πιέζεται η ουρήθρα ενεργώντας σαν σφιγκτήρας παρουσιάζοντας και τα αντίστοιχα συμπτώματα. Έχει παρατηρηθεί πως σωματικά δραστήριοι άντρες εμφανίζουν καλοήθη υπερπλασία προστάτη πιο σπάνια και αυτό οφείλεται στην επίδραση της γυμναστικής στο νευρικό σύστημα.1
Καρκίνος
Είναι ένας γενικός όρος για πάνω από 100 ασθένειες που χαρακτηρίζονται από μη φυσιολογική και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των κυττάρων. Ο καθιστικός τρόπος ζωής έχει συνδεθεί με τον καρκίνο του πνεύμονα,2 του παχέος εντέρου, του στήθους, και του προστάτη,3 όμως προστασία ενάντια στον καρκίνο του μαστού δεν έχει στοιχειοθετηθεί.4 Μερικές επιδράσεις της γυμναστικής αναφορικά με τον καρκίνο μπορεί να συσχετιστούν με την έμμεση αλλαγή των ορμονικών επιπέδων από την φυσική δραστηριότητα.
Καρδιαγγειακή νόσος
Πρόκειται για την νούμερο ένα αιτία θανάτου στον δυτικό κόσμο. Η καθιστική ζωή αυξάνει σημαντικά την επικινδυνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, ενώ παράλληλα με την γυμναστική αυξάνεται η προστατευτική “καλή” HDL χοληστερόλη,5 μια συνέπεια που μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και με το περπάτημα.6 Όσοι γυμνάζονται έχουν σχετικά μικρό κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων.7 Άτομα άνω των 40 ετών ή άτομα με καρδιακά προβλήματα θα πρέπει να επικοινωνήσουν με τον γιατρό πριν να ξεκινήσουν ξεκινήσουν εκγύμναση μια και υπερβολική μπορεί να προκαλέσει καρδιακά επεισόδια.8
Υψηλή χοληστερόλη
Αν και σε καμία περίπτωση δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας, τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης έχουν ξεκάθαρα συνδυαστεί με την συχνότερη εμφάνιση καρδιακών νοσημάτων. Με την εκγύμναση αυξάνεται η προστατευτική καλή χοληστερόλη,9 μια συνέπεια που μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και με το περπάτημα.10 Όσοι γυμνάζονται έχουν σχετικά μικρό κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων.11 Άτομα άνω των 40 ετών ή άτομα με καρδιακά προβλήματα θα πρέπει να επικοινωνήσουν με τον γιατρό πριν να ξεκινήσουν ξεκινήσουν εκγύμναση μια και υπερβολική μπορεί να προκαλέσει καρδιακά επεισόδια.12
Διαβήτης
Οι διαβητικοί δεν μπορούν να επεξεργαστούν σωστά την γλυκόζη, μια μορφή ζάχαρης που το σώμα χρησιμοποιεί για ενέργεια, με αποτέλεσμα να παραμένει και να συσσωρεύεται στο αίμα. Ταυτόχρονα όμως τα κύτταρα του σώματος μπορεί να έχουν έλλειψη γλυκόζης. Μπορεί να οδηγήσει σε βράδυνση της επούλωσης των πληγών, μεγαλύτερο κίνδυνο λοιμώξεων και πολλές άλλες παθήσεις που σχετίζονται με τα μάτια, τα νεφρά, τα νεύρα και την καρδιά.
Η γυμναστική βοηθά στην μείωση του σωματικού λίπους13 και βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη.14 Είναι λιγότερο πιθανό να παρουσιάσουν τύπου 2 ή μη ινσουλινοεξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη όσοι γυμνάζονται.15 Άτομα με τύπου 1 ή ινσουλινοεξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη τα οποία γυμνάζονται χρειάζονται μικρότερες ποσότητες ινσουλίνης.16 Παρόλ' αυτά η γυμναστική μπορεί να προκαλέσει μικρότερες ποσότητες ζάχαρης στο αίμα ή ακόμη και περιστασιακά αυξημένα επίπεδα ζάχαρης.17 Οπότε οι διαβητικοί δεν θα πρέπει ποτέ να ξεκινούν πρόγραμμα εκγύμνασης χωρίς να έχουν συμβουλευτεί τον γιατρό τους.
Ινομυαλγία
Είναι ένα πολύπλοκο σύνδρομο χωρίς κάποιες γνωστές αιτίες ή κάποια προβλεπόμενη θεραπεία. Κύριο σύμπτωμα της είναι ο έντονος μυϊκός πόνος αν και άλλα συμπτώματα όπως κούραση, πόνοι στο στήθος, πυρετός (δέκατα), διόγκωση των λεμφαδένων, αϋπνία, συχνοί πόνοι στην κοιλιακή χώρα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και κατάθλιψη μπορεί να προκύψουν.18 Η γυμναστική χαμηλής εντάσεως μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ινομυαλγίας. Ασθενείς που γυμνάζονται τακτικά έχουν παρουσιάσει πιο ήπια συμπτώματα από όσους παραμένουν ανενεργοί.19, 20, 21
Υπέρταση
Είναι ο ιατρικός όρος για την υψηλή αρτηριακή πίεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχουν εμφανείς λόγοι υπέρτασης. Η γυμναστική σε καθημερινή βάση μπορεί να μειώσει αισθητά την αρτηριακή πίεση.22 Εκγύμναση με πρόγραμμα 12 εβδομάδων κινέζικου Τάι Τσι έχει αποδειχτεί σχεδόν το ίδιο αποτελεσματικό με την αερόβια γυμναστική στην μείωση της αρτηριακής πίεσης σε ηλικιωμένα άτομα που κάνουν καθιστική ζωή και έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση.23
Ανοσοποιητικό σύστημα
Πρόκειται για περίπλοκο δίκτυο εξειδικευμένων ιστών, οργάνων, κυττάρων και χημικών ουσιών που προστατεύουν τον οργανισμό από την εισβολή μικροοργανισμών. Γυμναστική ήπιας μορφής βελτιώνει την ανοσοποιητική λειτουργία,24 αν και υπερβολική γυμναστική έχει διαπιστωθεί πως έχει δυσμενείς συνέπειες στο ανοσοποιητικό σύστημα.25
Εμμηνόπαυση
Είναι η παύση του γυναικείου μηνιαίου έμμηνου κύκλου. Οι γυναίκες που κάνουν καθιστική ζωή έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν ήπιας ή και πιο σοβαρής μορφής εξάψεις σε σχέση με όσες γυμνάζονται.26, 27 Σε μια μελέτη διαπιστώθηκε πως ακριβώς μετά από αεροβική γυμναστική τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης ελαττώθηκαν.28
Θνησιμότητα
Υπάρχει ξεκάθαρος συσχετισμός καθιστικής ζωής και αυξημένου ποσοστού θνησιμότητας (υψηλότερο ποσοστό θανάτου).29
Παχυσαρκία
Καθιστικός τρόπος ζωής αυξάνει δραματικά την πιθανότητα παχυσαρκίας.30
Οστεοπόρωση
Τα άτομα με οστεοπόρωση έχουν ευαίσθητα κόκαλα, που ραγίζουν πιο εύκολα, ειδικά στους γοφούς, την σπονδυλική στήλη και την μέση. Η γυμναστική είναι γνωστό πως προστατεύει από την απώλεια οστικής μάζας.31 Όσο συχνότερα άντρες αλλά και στις περισσότερες γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση γυμνάζονται τόσο μεγαλύτερη είναι η οστική μάζα και αντίστοιχα μικρότερος ο κίνδυνος εμφάνισης οστεοπόρωσης. Το περπάτημα θεωρείται μερικές φορές η καλύτερη γυμναστική. Για γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση, η γυμναστική είναι επίσης σημαντική όμως χωρίς υπερβολή. Άσκηση τόσο υπερβολική που οδηγεί στην διακοπή του έμμηνου κύκλου στην πραγματικότητα συμβάλλει στην εμφάνιση οστεοπόρωσης.32
Εγκεφαλικό
Προκαλούνται είτε από μειωμένη παροχή αίματος στον εγκέφαλο είτε από εσωτερική αιμορραγία στον εγκέφαλο. Ανάλογα με την περιοχή που έχει βλάβη το εγκεφαλικό μπορεί να προκαλέσει κώμα, αναστρέψιμη ή μη παράλυση, προβλήματα ομιλίας, άνοια. Τακτική άσκηση έχει διαπιστωθεί πως μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης εγκεφαλικών επεισοδίων.33
Βιβλιογραφία
1. Platz EA, Kawachi I, Rimm EB, et al. Physical activity and benign prostatic hyperplasia. Arch Intern Med 1998;158:2349–56.
2. Thune I, Lund E. The influence of physical activity on lung-cancer risk. Int J Cancer 1997;70:57–62.
3. Moore MA, Park CB, Tsuda H. Physical exercise: a pillar for cancer prevention? Eur J Cancer Prev 1998;7:177–93.
4. Fintor L. Exercise and breast cancer risk: lacking consensus. J Natl Cancer Inst 1999;91:825–7.
5. Reaven PD, McPhillips JB, Barrett-Connor EL, Criqui MH. Leisure time exercise and lipid and lipoprotein levels in an older population. J Am Geriatr Soc 1990;38:847–54.
6. Duncan JJ, Gordon NF, Scott CB. Women walking for health and fitness—how much is enough? JAMA 1991;266:3295–9.
7. Pekkanen J, Marti B, Nissinen A, Tuomilehto J. Reduction of premature mortality by high physical activity: a 20-year follow-up of middle-aged Finnish men. Lancet 1987;1:1473–7.
8. Willich SN, Lewis M, Lowel H, et al. Physical exertion as a trigger of acute myocardial infarction. N Engl J Med 1993;329:1684–90.
9. Reaven PD, McPhillips JB, Barrett-Connor EL, Criqui MH. Leisure time exercise and lipid and lipoprotein levels in an older population. J Am Geriatr Soc 1990;38:847–54.
10. Duncan JJ, Gordon NF, Scott CB. Women walking for health and fitness—how much is enough? JAMA 1991;266:3295–9.
11. Pekkanen J, Marti B, Nissinen A, Tuomilehto J. Reduction of premature mortality by high physical activity: a 20-year follow-up of middle-aged Finnish men. Lancet 1987;1:1473–7.
12. Willich SN, Lewis M, Lowel H, et al. Physical exertion as a trigger of acute myocardial infarction. N Engl J Med 1993;329:1684–90.
13. Hersey III WC, Graves JE, Pollack ML, et al. Endurance exercise training improves body composition and plasma insulin responses in 70- to 79-year-old men and women. Metabol 1994;43:847–54.
14. Rasmussen OW, Lauszus FF, Hermansen K. Effects of postprandial exercise on glycemic response in IDDM subjects. Diabetes Care 1994;17:1203.
15. Helmrich SP, Ragland DR, Leung RW, Paffenbarger RS. Physical activity and reduced occurrence of non-insulin-dependent diabetes mellitus. N Engl J Med 1991;325:147–52.
16. Grimm J-J, Muchnick S. Type I diabetes and marathon running. Diabetes Care 1993;16:1624 [letter].
17. Bell DSH. Exercise for patients with diabetes—benefits, risks, precautions. Postgrad Med 1992;92:183–96 [review].
18. Wolfe F, Ross K, Anderson J, Russell J. Aspects of fibromyalgia in the general population: Sex, pain threshold, and FM symptoms. J Rheumatol 1995;22(1):151–5.
19. Wilke W. Fibromyalgia: Recognizing and addressing the multiple interrelated factors. Postgrad Med 1996;100(1):153–170.
20. Carette S. Fibromyalgia 20 years later: What have we really accomplished? J Rheumatol 1995;22(4):590–4.
21. Mengshail AM, Komnaes HB, Forre O. The effects of 20 weeks of physical fitness training in female patients with fibromyalgia. Clin Exp Rheumatol 1992;10:345–9.
22. Kukkonen K, Rauramaa R, Voutilainene E, Lansimies E. Physical training of middle-aged men with borderline hypertension. Ann Clin Res 1982;14(Suppl 34):139–45.
23. Young DR, Appel LG, Jee SH, Miller ER III. The effect of aerobic exercise and T'ai Chi on Blood pressure in older people: results of a randomized trial. J Am Geriatr Soc 1999;47:277–84.
24. Pedersen BK, Ostrowski K, Rohde T, et al. Nutrition, exercise and the immune system. Proc Nutr Soc 1998;57(1):43–7.
25. McKenzie DC. Markers of excessive exercise. Can J Appl Physiol 1999;24:66–73.
26. Ivarsson T, Spetz AC, Hammar M. Physical exercise and vasomotor symptoms in postmenopausal women. Mauritas 1998;29:139–46.
27. Hammar M, Berg G, Lindgren R. Does physical exercise influence the frequency of postmenopausal hot flushes? Acta Obstet Gynecol Scand 1990;69:409–12.
28. Slaven L, Lee C. Mood and symptom reporting among middle-aged women: the relationship between menopausal status, hormone replacement therapy, and exercise participation. Health Psychol 1997;16:203–8.
29. Erikssen G, Liestol K, Bjornholt J, et al. Changes in physical fitness and changes in mortality. Lancet 1998;352:759–62.
30. Samaras K, Kelly PJ, Chiano MN, et al. Genetic and environmental influences on total-body and central abdominal fat: the effect of physical activity in female twins. Ann Intern Med 1999;130:873–82.
31. Chow R, Harrison JE, Notarius C. Effect of two randomised exercise programmes on bone mass of healthy postmenopausal women. Br Med J 1987;295:1441–4.
32. Lloyd T, Triantafyllou SJ, Baker ER, et al. Women athletes with menstrual irregularity have increased musculoskeletal injuries. Med Sci Sports Exercise 1986;18(4):374–9.
33. Lee IM, Hennekens CH, Berger K. Exercise and risk of stroke in male physicians. Stroke 1999;30:1–6.