Τα στάδια της εξάντλησης των επινεφριδίων

Τα στάδια της εξάντλησης των επινεφριδίων

Η επινεφριδική εξάντληση είναι μία πάθηση που έχει πολλές ονομασίες. Μπορείτε να την βρείτε με τον όρο υπερκόπωση, εξάντληση, burnout, βουλημία, νευρικός κλονισμός, κατάθλιψηκαι άλλες ονομασίες. Ο σωστός όμως επιστημονικός όρος είναι επινεφριδική εξάντληση (adrenal fatigue) γιατί χαρακτηρίζεται από την αδυναμία των επινεφριδίων να παράγουν ποσότητες κορτισόνης ανάλογες με τις ανάγκες του οργανισμού στην εκάστοτε στιγμή. Είτε παράγουν μεγαλύτερη ποσότητα, είτε μικρότερη.

Τα επινεφρίδια είναι δύο αδένες πάνω από και κολλημένοι στους νεφρούς (γι' αυτό επί-νεφρίδια) που παράγουν πολλές ορμόνες, οι οποίες σχετίζονται κυρίως με την απάντηση του οργανισμού στο στρες, όπως η κορτιζόλη, η επινεφρίνη (ή αδρεναλίνη) και η νορεπινεφρίνη. Τα επινεφρίδια παράγουν κι άλλες ορμόνες που δεν σχετίζονται άμεσα με την απάντηση του οργανισμού στο στρες, όπως η αλδοστερόνη και οι ορμόνες που σχετίζονται με το φύλο.

Πώς εκκρίνεται η κορτιζόλη στο αίμα

Η έκκριση της κορτιζόλης στο αίμα είναι μεγαλύτερη το πρωι και όσο περνάει η μέρα μειώνεται, ώστε το βράδυ να είναι ελάχιστη (δείτε το διάγραμμα).

Αυτό είναι η φυσιολογική έκκριση της κορτιζόλης που μας βοηθάει να λειτουργούμε σωστά. Το πρωί η κορτιζόλη είναι αυξημένη και λειτουργούμε καλύτερα, ενώ προς το βράδυ μειώνεται για να κοιμηθούμε. Δυστυχώς, πολλές συνήθειες και ουσίες μπορούν να επηρεάσουν την έκκριση της κορτοσόλης, όπως το στρες, η κατανάλωση καφέ και αλκοόλ, το κάπνισμα και άλλες.

Ένας πρωινός καφές θα επηρρεάσει την έκκριση κορτιζόλης, αυξάνοντας τα επίπεδά της στο αίμα το πρωί και διατηρώντας τα αυξημένα για μερικές ώρες ως εξής:

Η κατανάλωση αλκοόλ το βράδυ μπορεί επίσης να επηρεάσει την έκκριση κορτιζόλης, ως εξής:

Πως επιδρά το στρες στην παραγωγή κορτιζόλης

Τα επινεφρίδια μπορούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες του οργανισμού και η οι “κακές” συνήθειες συνήθως γίνονται καλά ανεκτές. Το “καλά¨είναι σχετικό, γιατί τα επινεφρίδια “εξαρτιούνται” από τις συνήθειες αυτές και η αποχή από αυτές οδηγεί σε διαταραχές της έκκρισης κορτιζόλης και ατονία, υπνηλία, κακή διάθεση και άλλα συμπτώματα που ιατρικά περιγράφονται ως σύνδρομο στέρησης. Αν κάποιος που πίνει καφέ καθημερινά δεν πιει μια μέρα η έκκριση κορτιζόλης στο αίμα του θα είναι ως εξής:

Το στρες αυξάνει στην έκκριση κορτιζόλης αντίστοιχα και μπορεί να διατηρήσει τα επίπεδα ψηλά για ώρες και για μέρες. Αν μία μέρα κάποιος έχει στρες, η έκκριση της κορτιζόλης μπορεί να είναι ως εξής:

Η κορτιζόλη είναι αυξημένη από το πρωί και παραμένει αυξημένη μέχρι το βράδυ. Αυτό μπορεί να προκαλέσει διαταραχές ύπνου, όπως δυσκολία στην έλευση ύπνου, πρώιμη αφύπνιση, ύπνος που δεν φρεσκάρει τον οργανισμό και άλλες.

Πως επιδρά το μακροχρόνιο στρες στην παραγωγή κορτιζόλης (στάδιο Ι)

Το μακροχρόνιο στρες εξαντλεί τα αποθέματα κορτιζόλης από τα επινεφρίδια και οδηγεί σε μία διαδικασία που είναι ίδια για όλους μας. Στο πρώτο στάδιο μακροχρόνιου στρες η κορτιζόλη στο αίμα είναι αυξημένη. Πιθανές εξετάσεις κορτιζόλης στο 24ωρο θα ήταν ως εξής:

Στην πρώτη περίπτωση (αριστερά) η κορτιζόλη έχει αυξηθεί συνολικά, ενώ στην δεύτερη περίπτωση (δεξιά) είναι μειωμένη το πρωί και αυξημένη το απόγευμα. Φυσικά, μπορεί να είναι και φυσιολογική το απόγευμα ενώ είναι μειωμένη ή αυξημένη το πρωί. Η επινεφριδική εξάντληση αυτού του σταδίου είναι η πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί και αυτή η περίπτωση που ανταποκρίνεται στην θεραπεία. Δυστυχώς, πολύ λίγοι αντιλαμβάνονται ότι πάσχουν από κάτι σε αυτό το στάδιο, γιατί τα συμπτώματα δεν είναι έντονα.

Τα συμπτώματα στο πρώτο στάδιο της επινεφριδικής εξάντλησης περιλαμβάνουν κακή διάθεση, διαταραχές ύπνου, άγχος, μειωμένη σεξουαλική διάθεση, εκνευρισμό, πονοκεφάλους, κόπωση, φοβίες, ευαισθησία στους έντονους θορύβους, αυξημένη όρεξη για αλάτι και γλυκά (για να”σπρώξουν” τα επινεφρίδια να παράγουν κορτιζόλη και αλατοκορτικοειδή), μειωμένη ανοχή στο κρύο, βουλιμία, εναλλαγές διάθεσης, τάση για κλάμα κτλ. Δυστυχώς, συχνά τα συμπτώματα αποδίδονται στη “σελήνη”, τη “κακιά μέρα”, την “έλλειψη καφεΐνης”, το “hangout”, τον “κακό ύπνο” της προηγούμενης νύχτας, τους “θορύβους από τα άλλα διαμερίσματα”, τον κακό χαρακτήρα ή την ιδιάζουσα προσωπικότητα και άλλες πολλές παρόμοιες αιτίες.

Πως επιδρά το μακροχρόνιο στρες στην παραγωγή κορτιζόλης (στάδιο ΙΙ)

Αν η επίδραση του στρες δεν μετριαστεί στο πρώτο στάδιο, τότε η μακροχρόνια άντληση των αποθεμάτων των επινεφριδίων τελικά τα εξαντλεί σε σημείο που δεν μπορούν να παράγουν περαιτέρω κορτιζόλη και η εξέταση της έκκρισης μοιάζει ως εξής:

Σε αυτή τη φάση η έκκριση της κορτιζόλης έχει γίνει ελάχιστη και το άτομο που πάσχει νιώθει έντονη κόπωση από το πρωί. Η κόπωση μπορεί να είναι τόσο μεγάλη που το άτομο αδυνατεί να αντεπεξέλθει σε απλές καθημερινές υποχρεώσεις, όπως το επάγγελμά του, να βγει από το σπίτι για διασκέδαση ή για άλλο λόγο. Συχνά, τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα που το άτομο αποσύρεται από την δουλειά του (είτε απολύεται είτε παραιτείται). Ή μπορεί να νιώθει τόσο δυσκολία στην διεκπεραίωση απλών υποχρεώσεων, όπως να πάει για ψώνια, να βγάλει το σκύλο βόλτα, να πάει σε μια ταβέρνα. Μερικές φορές αυτή η αποχή από τις βασικές υποχρεώσεις του οδηγούν σε διαζύγιο ή αδυναμία εύρεσης συντρόφου.

Σε αυτό το στάδιο συνήθως οι ασθενείς απευθύνονται σε ειδικούς για βοήθεια. Ανάλογα τα πιο έντονα συμπτώματα θα απευθυνθούν στον ανάλογο ειδικό. Όσοι βασανίζονται από κακή διάθεση απευθύνονται σε ψυχολόγους ή ψυχιάτρους. Όσοι πάρουν κιλά από την όρεξη για γλυκά και αλάτι (τυρί!) απευθύνονται σε διαιτολόγους. Όσοι προβληματίζονται για τις σεξουαλικές τους επιδόσεις απευθύνονται σε σεξολόγους. Πολλές γυναίκες πιστεύοντας ότι σχετίζεται με τις ορμόνες τους θα απευθυνθούν σε γυναικολόγους ή ενδοκρινολόγους. Όσοι βασανίζονται από κόπωση συνήθως απευθύνονται σε παθολόγους. Δυστυχώς, αυτοί είναι και οι πιο “άτυχοι” γιατί μετά από πολύ κόπο και πολλά έξοδα οι εξετάσεις τους θα δείξουν ότι δεν έχουν τίποτα και θα πάσχουν και από το κοινωνικό στίγμα του κατά φαντασίαν ασθενείς. Μερικοί, αν απευθυνθούν σε πιο “πρωτοποριακούς” παθολόγους ή σε νευρολόγους θα καταλήξουν με την διάγνωση του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης. Όσοι απευθυνθούν σε ψυχιάτρους ίσως να είναι πιο “τυχεροί” γιατί εκτός την διάγνωση της κατάθλιψης θα έχουν και την ελπίδα της φαρμακευτικής αγωγής. Τις περισσότερες φορές η ελπίδα δεν διαρκεί πάνω από μερικούς μήνες γιατί τα αντικαταθλιπτικά δεν βοηθούν ιδιαίτερα τα άτομα που πάσχουν από επινεφριδική εξάντληση.

Υπάρχει και μια υποκατηγορία ασθενών που η επινεφριδική εξάντληση σταδίου ΙΙ, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, οδηγεί σε παθήσεις που σχετίζονται με την ανεπάρκεια της έκκρισης κορτιζόλης. Η κορτιζόλη είναι μία ορμόνη με ισχυρή ανοσοκατασταλτική δράση και η απουσία της κάνει την άμυνα που οργανισμού να λειτουργεί ανεξέλεγκτα. Ανάλογα με τα γονίδια του καθενός η άμυνα θα επιτεθεί είτε στον ίδιο τον οργανισμό προκαλώντας αυτοάνοσες παθήσεις (ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστημικός ερυθηματώδης λύκος, σκλήρυνση κατά πλάκας κτλ) είτε σε άκακα εξωγενή αντιγόνα, όπως η γύρη των φυτών ή τα ακάρεα προκαλώντας αλλεργίες, άσθμα, δερματίτιδες, αλλεργία σε φάρμακα κτλ.

Αντιμετώπιση και πρόληψη της επινεφριδικής εξάντλησης

Η αντιμετώπισης της επινεφριδικής εξάντλησης είναι πολύπλοκη και συχνά χρονοβόρα. Οι περισσότεροι ασθενείς που ζητούν μια γρήγορη και εύκολη λύση με την μορφή ενός χαπιού την ημέρα σύντομα απογοητεύονται. Τα άτομα που ξεκινούν την αντιμετώπιση από το στάδιο ΙΙ μπορεί να χρειαστούν μέχρι και 2 χρόνια για την πλήρη αποκατάσταση. Αυτό συχνά δεν είναι άμεσα αποδεκτό.

Μου έχει συμβεί πολλές φορές κάποιοι ασθενείς να έρχονται στο ιατρείο σε στάδιο Ι, να τους υπόσχομαι πλήρη αποκατάσταση σε 6-12 μήνες και είτε γιατί η θεραπεία τους φαίνεται απαιτητική ή περίπλοκη, είτε γιατί η χρονική δέσμευση μεγάλη, τα παρατάνε. Πολλοί από αυτούς επιστρέφουν με επινεφριδική εξάντληση σταδίου ΙΙ μετά από πολύ περιπλάνηση σε ειδικούς και πολλές διαγνώσεις και αρκετές άστοχες και άσκοπες θεραπείες, μόνο για να συνειδητοποιήσουν ότι πλέον η θεραπεία θα απαιτήσει το διπλάσιο χρόνο, κόπο και δέσμευση. Αυτό τους αποθαρρύνει σημαντικά, αλλά πλέον έχουν δει τα αδιέξοδα σε άλλους ειδικούς και κατανοούν ότι αν δεν φροντίσουν ολιστικά την υγεία τους δεν θα τα καταφέρουν ποτέ.

Ένα ακόμα σημαντικό πρόβλημα που σχετίζεται με την αντιμετώπιση της επινεφριδικής εξάντλησης είναι ότι ακόμα και η επιτυχής θεραπεία δεν είναι μια ευθεία γραμμή από την άσχημη φυσική κατάσταση στην τέλεια υγεία, αλλά δυστυχώς έχει σκαμπανεβάσματα. Έτσι, ενώ αρχικά η αντιμετώπιση πάει καλά και ο ασθενής ανακτά μέρος της ζωτικότητάς του, σε ανύποπτο χρόνο και δυστυχώς μερικές φορές ακόμα και φαινομενικά αναίτια, η ζωτικότητα μειώνεται. Η εξέλιξη κάνει βήματα πίσω. Αυτό προκαλεί απογοήτευση, αλλά πολλές φορές συμβαίνει και πρέπει ο ασθενής να δείξει επιμονή, υπομονή και εμπιστοσύνη. Στο διάγραμμα φαίνεται πως θα ήταν η ιδανική ανάρρωση που ονειρεύεται ο ασθενής (και εγώ), αλλά η πραγματική ανάρρωση μοιάζει με το διάγραμμα δεξιά.

Η αντιμετώπιση της επινεφριδικής εξάντλησης συνύθως περιλαμβάνει τις εξής θεραπείες:

• Διατροφή: αποφυγή των τροφών που βλάπτουν τον οργανισμό σύμφωνα με το τεστ δυσανεξίας

• Συμπληρώματα διατροφής: Βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που υποστηρίζουν τα επινεφρίδια, όπως η βιταμίνη C, που η συγκέντρωσή της στα κύτταρα των επινεφριδίων είναι 10 φορές υψηλότερη από αυτήν στα άλλα κύτταρα του οργανισμού

• Βότανα: πολλά βότανα στον κόσμο, όχι τυχαία, έχουν πομπώδη ονόματα, όπως το Panax ginseng (panax=πανάκεια) ή το βάλσαμο ή βαλσαμόχορτο. Τα περισσότερα από αυτά αυξάνουν την αντοχή στο στρες επειδή υποστηρίζουν τα επινεφρίδια. Η ονομασία τους συνολικά στην βοτανοθεραπευτική είναι adaptogens, γιατί βοηθούν την προσαρμογή (adapt) του οργανισμού σε υψηλά επίπεδα στρες

• Βελονισμός: εξαιρετική θεραπευτική μέθοδος αντιμετώπισης της επινεφριδικής εξάντλησης, από τις αποτελεσματικότερες

• Ομοιοπαθητική: περιορισμένης αποτελεσματικότητας και συγχρόνως πιθανότητα κινδύνου από την ομοιοπαθητική επιδείνωση. Δεν την χρησιμοποιώ συχνά και σχεδόν ποτέ σε ασθενείς του σταδίου ΙΙ

• Άσκηση: σημαντικό κομμάτι της θεραπείας, αν και απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί, ειδικά σε ασθενείς του σταδίου ΙΙ

• Αποτοξίνωση: συχνά αναγκαία, ειδικά σε άτομα που πάσχουν από αλλεργίες ή αυτοάνοσα νοσήματα

• Έλεγχος οξειδωτικού στρες: συχνά χρήσιμη, ειδικά σε άτομα άνω των 40 ετών ή καπνιστές

• Βιοσυντονισμός: περιορισμένης χρησιμότητας (αλλά ενίοτε τον επιλέγουμε)

Ο συντονισμός και η σύνθεση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος θεραπευτικής προσπέλασης σε άτομα που πάσχουν από επινεφριδική εξάντληση, ειδικά σταδίου ΙΙ, είναι πολύπλοκη και απαιτεί εμπειρία από τον ιατρό σε όλες τις θεραπευτικές προσεγγίσεις. Αυτό θα εξασφαλίσει την ομαλότερη δυνατή ανάρρωση στο μικρότερο δυνατό χρόνο. Η ολιστική ιατρική από έναν ιατρό με εμπειρία στον βελονισμό είναι η ιδανική θεραπευτική προσέγγιση για μια ολοκληρωμένη και μόνιμη ίαση.

Μπορεί να πάσχω από επινεφριδική εξάντληση?

Αν απαντήσετε ναι σε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω ερωτήματα, μπορεί να πάσχετε από επινεφριδική εξάντληση (όσα περισσότερα ναι, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να πάσχετε):

• Νιώθω συχνά κόπωση

• Ο ύπνος δεν με ανακουφίζει

• Μου έχουν πει ότι πάσχω από κατάθλιψη

• Έχω πολύ στρες

• Το πρωί δεν μπορώ να σηκωθώ από το κρεβάτι'

• Αν δεν πιω έναν καφέ δεν ανοίγει το μάτι μου

• Μέχρι τις 9-10 το βράδυ είμαι πτώμα, αλλά αν δεν κοιμηθώ μέχρι τις 10-11 μένω ξύπνιος μέχρι τις 2 το πρωί

• Ενώ είμαι πτώμα δεν μπορώ να κοιμηθώ

• Δυσκολεύομαι να κοιμηθώ

• Ξυπνάω πριν το ξυπνητήρι

• Μερικές φορές ξυπνάω μες τη νύχτα

• Έχω όρεξη για γλυκά

• Έχω όρεξη για αλμυρά (δηλαδή τυριά, αλλαντικά, κράκερ κτλ)

• Εκνευρίζομαι εύκολα

• Η απότομοι ήχοι με τρομάζουν

• Τρομάζω εύκολα

• Έχω άγχος συνέχεια

• Το φαγητό με ηρεμεί

• Έχω διαγνωσθεί με προεμμηνορυσιακό σύνδρομο

• Έχω συχνά καούρες ή άλλα προβλήματα στο στομάχι

• Με πονάει ο αυχένας

• Με πονάει η μέση

• Δεν γυμνάζομαι