Υπάρχει αυτός ο ιδιωματισμός στην αγγλική γλώσσα που σημαίνει ότι παραβλέπουμε ένα πολύ σημαντικό θέμα και ασχολούμαστε με θέματα πολύ μικρότερης σημασίας και ταιριάζει πολύ στον τρόπο που εξασκείται η ιατρική καθημερινά στο ιατρείο. Κάθε μέρα διαβάζω μελέτες για καινούρια φάρμακα ή χειρουργικές επεμβάσεις που κάνουν “θαύματα” σύμφωνα με τις φαρμακευτικές εταιρείες και τις εταιρείες χειρουργικών εξαρτημάτων που τα εμπορεύονται. Οι μελέτες είναι πλέον ευρέως γνωστό ότι χορηγούνται και κατευθύνονται από τις ίδιες εταιρείες και αυτό θεωρείται αποδεκτό τόσο από τους ιατρούς όσο και από τους ρυθμιστικούς μηχανισμούς (FDA στην Αμερική και EMEA στην Ευρώπη). Τα αποτελέσματά τους όμως δεν είναι τόσο εντυπωσιακά όσο θέλουν να τα παρουσιάζουν οι ιατρικοί επισκέπτες και οι ιατροί που τα “προωθούν” στους ασθενείς τους. Ή καλύτερα, είναι σημαντικά μόνο αν συγκριθούν τα αποτελέσματα με κάποιων ανταγωνιστικών φαρμάκων. Αλλά παρουσιάζοντάς τα ως σημαντικά αγνοούμε τον ελέφαντα στο δωμάτιο: την σημασία της πρόληψης και της αντιμετώπισης των παθήσεων με απλά μη-φαρμακευτικά μέσα: σωστή διατροφή και άσκηση.
Παραδείγματα που οι ιατροί αγνοούν τον ελέφαντα στο δωμάτιο
-
Παχύσαρκος ασθενής με “τσιμπημένο” σάκχαρο που ο ιατρός του αφιερώνει πολύ χρόνο για να τον πείσει ότι πρέπει να πάρει μετφορμίνη (glucophage)
-
Ασθενής με υπέρταση που ο ιατρός του εξηγεί με τις ώρες πόσο σημαντικό είναι να πάρει το χαπάκι για την πίεση που ”θα τον σώσει από το εγκεφαλικό” όταν τρώει καθημερινά πολύ αλάτι (και ειδικά κρυμμένο αλάτι, όπως στα τυριά, στα αλλαντικά κτλ)
-
Ιατροί που δίνουν την “ασπιρινούλα” σε κάθε άνθρωπο που βλέπουν άνω των 50 ανεξάρτητα από την υγεία τους και σε κανέναν δεν μιλούν για την “κοιλίτσα” τους
-
Ιατροί που αυξάνουν συνέχεια το χάπι για την κακή χοληστερίνη ακολουθώντας τις σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες, ενώ δεν προτείνουν άσκηση για να αυξήσουν την καλή
-
Ιατρός που παρακολουθεί ασθενείς με πνευμονοπάθεια από κάπνισμα (ΧΑΠ) και σε κάθε επίσκεψη δεν ξεχνάει να ρωτάει αν ο ασθενείς παίρνει τα εισπεόμενά του, αλλά αγνοεί να ρωτήσει αν κάνει καθημερινή άσκηση
Θα μπορούσα να παραθέσω αμέτρητα παραδείγματα, αλλά θα ήθελα να εστιάσω στα επιστημονικά δεδομένα για να γίνει κατανοητό πόσο μεγάλος είναι ο ελέφαντας.
Όλες οι μελέτες (όχι μόνο των φαρμάκων)
Φάρμακα για την χοληστερίνη και προσδόκιμο επιβίωσης: Πολλοί ιατροί “πίνουν νερό” στο όνομά τους! Τα χάπια για την χοληστερίνη, γνωστά με το όνομα στατίνες, έχουν αποθεωθεί από τους ιατρούς, και ειδικά από τους καρδιολόγους και τους παθολόγους ως το μεγαλύτερο επίτευγμα της μοντέρνας φαρμακοκεντρικής ιατρικής. Θεωρούν ότι οι στατίνες κάνουν θαύματα και αρκεί να πείσουν έναν ασθενή τους να λαμβάνει το χάπι του καθημερινά και η δουλειά τους έχει νόημα και η ζωή τους αξία. Έτσι έχουν πειστεί από τις φαρμακευτικές, αλλά είναι έτσι; Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Archives of Internal Medicine που εκδίδεται από τον Αμερικάνικο Ιατρικό Σύλλογο (AMA), από βρετανική ομάδα ερευνητών που έχουν δεχτεί αμοιβές από φαρμακευτικές εταιρείες που εμπορεύονται στατίνες (το γράφει στην σελίδα 1030 στο Financial Disclosures) συμπεραίνει ότι οι στατίνες ΔΕΝ αυξάνουν το προσδόκιμο επιβίωσης σε ασθενείς υψηλού κινδύνου ως μέτρο πρωτοβάθμιας προφύλαξης. Σε απλή γλώσσα αυτό σημαίνει ότι αν δεν έχεις πάθει έμφραγμα ή εγκεφαλικό ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ από την χοληστερίνη (δηλαδή είτε έχεις υψηλή είτε χαμηλή χοληστερίνη, καλή, κακή ή συνολική) ΔΕΝ θα ζήσεις περισσότερα χρόνια αν παίρνεις χάπι για την χοληστερίνη (τονίζω: ακόμα και αν έχεις υψηλή χοληστερίνη δεν θα ζήσεις περισσότερα χρόνια). Δηλαδή, η χοληστερίνη στο χαρτί των εξετάσεων που σου γράφει ο γιατρός θα μειωθεί (μπράβο κατόρθωμα!) αλλά δεν θα ζήσεις περισσότερο. (http://archinte.ama-assn.org/cgi/reprint/170/12/1024 )
Παχυσαρκία και προσδόκιμο επιβίωσης: Στο πιο καταξιωμένο περιοδικό ιατρικής της Αμερικής, το New England Journal of medicine, δημοσιεύθηκε μία μελέτη βασισμένη σε δεδομένα 1,2 εκατομμυρίων ανθρώπων σχετικά με την παχυσαρκία και το προσδόκιμο επιβίωσης. Η ανάλυση έγινε βάσει του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) που είναι το γινόμενο βάρους σε κιλά με το ύψος στο τετράγωνο (ΔΜΣ=βάρος σε κιλά/ύψος σε μέτρα στο τετράγωνο). Η ανάλυση είναι εκτεταμένη και αναφέρει πολλές ηλικίες και για τα δύο φύλα, αλλά θα αναφερθώ μόνο στους άνδρες και τις γυναίκες μέχρι 64 χρονών που δεν έχουν καπνίσει. Σε απλή γλώσσα λέει τα εξής:
-
Για τους άνδρες, αν ο ΔΜΣ είναι μέχρι 25: ο κίνδυνος θανάτου (ΚΘ) είναι κανονικός
-
Αν ο ΔΜΣ είναι μεταξύ 25-26,4: ο ΚΘ αυξάνεται 19%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι 26,5-27.9: ο ΚΘ αυξάνεται 15%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι 28-29,9: ο ΚΘ αυξάνεται 41%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι 30-31.9: ο ΚΘ αυξάνεται 62%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι 32-34.9: ο ΚΘ αυξάνεται 105%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι πάνω από 35: ο ΚΘ αυξάνεται 130%
Αλλά και για τις γυναίκες, τα ποσοστό είναι αντίστοιχα:
-
Για τις γυναίκες, αν ο ΔΜΣ είναι μέχρι 25: ο κίνδυνος θανάτου (ΚΘ) είναι κανονικός
-
Αν ο ΔΜΣ είναι μεταξύ 25-26,4: ο ΚΘ αυξάνεται 31%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι 26,5-27.9: ο ΚΘ αυξάνεται 33%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι 28-29,9: ο ΚΘ αυξάνεται 33%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι 30-31.9: ο ΚΘ αυξάνεται 51%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι 32-34.9: ο ΚΘ αυξάνεται 53%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι 35-39,9: ο ΚΘ αυξάνεται 86%
-
Αν ο ΔΜΣ είναι πάνω από 40: ο ΚΘ αυξάνεται 170%
Τα δεδομένα δείχνουν ότι τα κιλά, από πολύ λίγα παραπάνω από το κανονικό, αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου. (http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199910073411501#t=articleTop )
“Ασπιρινούλα” και προσδόκιμο επιβίωσης: Μια πολυσύνθετη ομάδα από την Αμερική και την Ιταλία μπήκε στον κόπο να “μαζέψει” όλες τις μελέτες της θαυματουργής ασπιρινούλας για να μας πείσει ότι αξίζει να την λαμβάνει όλος ο κόσμος. Μάλιστα στο συμπέρασμα της περίληψης της μελέτης καταλήγουν ότι “μειώνει σημαντικά το έμφραγμα στους άνδρες και το εγκεφαλικό στις γυναίκες”. Προς το τέλος της θριαμβολογίας συμπληρώνουν ότι “αυξάνει τις αιμορραγίες”. Ας δούμε καλύτερα τα δεδομένα τους. Η ασπιρινούλα πράγματι μειώνει τα εμφράγματα κατά 32%, αλλά αυξάνει τα αιμορραγικά εγκεφαλικά κατά 69% και τα εγκεφαλικά συνολικά κατά 13%. Ως σύγχρονος Ιανός, ο διπρόσωπος Θεός, δεν ξεκαθαρίζει τη θέση του. Αλλά, αυτή ξεκαθαρίζει μόνη της στη “σούμα” των θανάτων: οι θάνατοι καρδιαγγειακής αιτιολογίας μειώνονται 1%! Το αποτέλεσμα δεν είναι στατιστικά σημαντικό, που σημαίνει ότι μπορεί να είναι και κατά τύχη. Το ίδιο συμπέρασμα και για τους θανάτους ανεξαρτήτως αιτιολογίας που μειώνονται 7%, αλλά πάλι δεν είναι στατιστικά σημαντικό (άρα μπορεί να είναι κατά τύχη). Αυτά δεν είναι αποτελέσματα να θριαμβολογούμε κιόλας... (http://jama.ama-assn.org/content/295/3/306.full.pdf+html )
Άσκηση και προσδόκιμο επιβίωσης: Οι μελέτες που συσχετίζουν την άσκηση και την επιβίωση είναι αμέτρητες, αλλά επέλεξα μία δημοσιευμένη σε ιατρικό περιοδικό, και μάλιστα στο επίσημο περιοδικό του Αμερικάνικου Ιατρικού Συλλόγου (AMA), το περιοδικό JAMA (Journal of the American Medical Association). Η παρακολούθηση αφορά πάνω από 13000 άτομα για σχεδόν μία δεκαετία. Τα αποτελέσματα έχουν ως εξής:
-
Στους άνδρες71% μείωση των θανάτων σε αυτούς που ασκούνταν συστηματικά σε σχέση με αυτούς που δεν ασκούνταν
-
Στις γυναίκες79% μείωση των θανάτων
Αυτά τα ποσοστά έχουν αξία και αξίζει να δώσουμε σημασία! (http://jama.ama-assn.org/content/262/17/2395.short )
Δείτε τον ελέφαντα κατάματα!
Θα ήθελα να τονίσω ότι η σημασία του άρθρου δεν είναι να μειώσω την αξία των φαρμάκων ούτε της σύγχρονης ιατρικής, αλλά να τονίσω την σημασία απλών μεθόδων βελτίωσης της ποσότητας και της ποιότητας της ζωής. Κουράζομαι όταν στα καρδιολογικά συνέδρια “διυλίζουμε τον κώνωπα” με τις ώρες ψάχνοντας ποιοι ασθενείς θα ωφελούνταν από ποιο φάρμακο και ποια επέμβαση, όταν κανονικά το 70% των θεμάτων θα έπρεπε να ήταν πως να κάνουμε τον κόσμο να ασκείται περισσότερο και να τρώει σωστά ώστε να να μην γίνει ασθενής. Και όταν έρχονται στο ιατρείο σίγουρα θα πρέπει να ρωτάμε επίμονα για την ορθή λήψη των φαρμάκων, αλλά να μην ξεχνάμε να τονίζουμε την σημασία της άσκησης και της σωστής διατροφής
Θα έπρεπε οι ιατροί όχι μόνο να προτείνουν άσκηση και σωστή διατροφή, αλλά να προτείνουν και τρόπους να γίνει αυτό σωστά, όχι απλά “παππού να περπατάς”. Να δίνουν συγκεκριμένες οδηγίες για άσκηση και να μάθουν να αντικρούουν όλα τα φτηνά επιχειρήματα (“δεν έχω χρήμα”, “δεν έχω χρόνο”, “δεν έχω παρέα”, “δεν έχω διάθεση” κτλ) και να το κάνουν καθημερινά με το ίδιο πάθος πολλές φορές, γιατί δυστυχώς οι άνθρωποι τους ακούν περισσότερο από τους καθηγητές φυσικής αγωγής.
Πάνω απ' όλα όμως ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΟΙ ΙΑΤΡΟΙ πρέπει να πρωτοστατούν στις μεθόδους της πρόληψης. Να εμφανίζονται συχνά στο γυμναστήριο της γειτονιάς τους ή στο τοπικό πάρκο για τρέξιμο. Να συμμετέχουν περήφανα στους αγώνες της περιοχής τους και να κρεμάνε φωτογραφίες από αγώνες στο ιατρείο τους (και όχι τα ανούσια χαρτιά από συνέδρια που συχνά έγιναν για τουρισμό). Να κρατάνε τα “γκέμια” στην ταβέρνα στην παραγγελία της παρέας και να μην τρώνε επιδεικτικά τις ανθυγιεινές τροφές. Να τρώνε υγιεινά και φυσικά να είναι κολλητοί με το κατάστημα υγιεινών τροφών της γειτονιάς τους. Έτσι μόνο θα δούμε όλοι μας τον ελέφαντα και τις φάλαινες κατάματα!