Παράγοντες που επηρεάζουν την οστεοπόρωση

Τα άτομα με οστεοπόρωση έχουν ευαίσθητα κόκαλα, που ραγίζουν πιο εύκολα, ειδικά στους γοφούς, την σπονδυλική στήλη και την μέση. Αν και η εμφάνιση οστεοπόρωσης έχει συνδεθεί τόσο με τα γονίδια όσο και με θέματα διατροφής και τρόπου ζωής, η πραγματική αιτία εμφάνισης δεν έχει προσδιοριστεί ακόμα. Μια σημαντική πρόληψη είναι η επίτευξη μέγιστης οστικής μάζας τα πρώτα 30 – 35 χρόνια ζωής με διατροφικές συνήθειες και γενικά τρόπο ζωής που βοηθά στην πρόληψη της οστεοπόρωσης από όσο γίνεται νωρίτερα στην ζωή του ατόμου. Κατά την μέση και τρίτη ηλικία, η πρόληψη της οστεοπόρωσης επικεντρώνεται στην επιβράδυνση της απώλειας οστικής μάζας.

Παράγοντες που επηρεάζουν την οστεοπόρωση

Ηλικία

Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης λόγω της σταδιακής απώλειας οστικής μάζας από την μέση ηλικία και μετά. Ακόμη είναι πιθανότερη και η περίπτωση πτώσης εξαιτίας αλλαγών στην όραση, την δύναμη και την ισορροπία. Εξαιτίας αυτών των παραγόντων τα άτομα προχωρημένης ηλικίας εμφανίζουν τόσο συχνά κατάγματα.¹ Άνθρωποι με μεγάλο προσδόκιμο ζωής θα πρέπει να υιοθετούν διατροφικές συνήθειες και τρόπο ζωής που να μεγιστοποιεί την οστική τους μάζα σε μικρότερη ηλικία και ελαχιστοποιεί την αντίστοιχη απώλεια που εμφανίζεται με την ηλικία.

Αλκοόλ

Η χρόνια κατάχρηση αλκοόλ αυξάνει την απώλεια οστικής μάζας και συνεισφέρει στην εμφάνιση καταγμάτων, όμως ήπια έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη οστική πυκνότητα από την παντελή έλλειψη αλκοόλ,^{2, 3, 4} πιθανώς εξαιτίας της αύξησης των οιστρογόνων. Φυσικά η κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται και με άλλες παθήσεις αλλά και ατυχήματα οπότε η χρήση του μπορεί να μην είναι ευεργετική σε πολλά άτομα παρόλα τα θετικά αποτελέσματα στην οστεοπόρωση.

Σωματικό βάρος

Το μεγαλύτερο σωματικό βάρος μειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης κυρίως γιατί το παραπάνω βάρος ωθεί τα κόκαλα να αυξήσουν την πυκνότητά τους για να υποστηρίξουν το βάρος.^{5, 6} Επιπλέον ερευνητές απέδειξαν πως άτομα που έχουν χάσει κιλά έχουν μεγαλύτερη απώλεια οστικής μάζας σε σχέση με όσους δεν έχουν χάσει βάρος,⁷ οπότε και αυτοί θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά . Δεν προτείνεται η αύξηση του βάρους στην πλειοψηφία των ατόμων λόγω των δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία. Σε πολλούς ελλιποβαρής ανθρώπους, όπως σ' όσους έχουν νευρική ανορεξία, μπορεί να ασκείται λιγότερη πίεση στα κόκαλα όμως παράγουν και λιγότερες ορμόνες που τους προστατεύουν από κατάγματα ενώ μπορεί να έχουν και διατροφικές ελλείψεις αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης.^{8, 9} Σε ελλιποβαρής ανθρώπους η αύξηση του βάρους τους μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης.

Καφεΐνη

Σε μια έρευνα διάρκειας 6 χρόνων σε Αμερικάνες βρέθηκε σύνδεση της καφεΐνης με κατάγματα στην περιοχή του γοφού.¹⁰ Η καφεΐνη αυξάνει την απώλεια ασβεστίου μέσω της διούρησης.¹¹ Ύστερα από δοκιμή, η καφεΐνη συνδέθηκε με μειωμένη οστική μάζα μόνο σε γυναίκες που προσλάμβαναν μόνο μικρές ποσότητες ασβεστίου.¹² Ειδικότερα κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η κατανάλωση 2 -3 ποτηριών καφέ την ημέρα μπορεί να επιταχύνει την απώλεια οστικής μάζας σε γυναίκες που προσλαμβάνουν λιγότερο από 800 mg ασβεστίου ημερησίως. Οι περισσότεροι διατροφολόγοι προτείνουν μειωμένη κατανάλωση καφέ, μαύρου τσαγιού και μερικά αναψυκτικά για την αύξηση της οστικής μάζας. Σύμφωνα με μια μελέτη 980 γυναικών σε εμμηνόπαυση για την καθημερινή κατανάλωση καφεΐνης που αντιστοιχεί σε δύο κούπες καφέ παρατηρήθηκε μειωμένη οστική πυκνότητα σ' αυτές που δεν έπιναν τουλάχιστον ένα ποτήρι γάλα ημερησίως για σχεδόν όλη τους τη ζωή.¹³ Σε 138 όμως από αυτές, η μακροπρόθεσμη πρόσληψη καφεΐνης (καφές) δεν επέφερε μειωμένη οστική πυκνότητα.¹⁴ Μέχρι να διερευνηθεί περαιτέρω οι γυναίκες σε εμμηνόπαυση θα πρέπει να περιορίσουν την πρόσληψη καφεΐνης και να καταναλώνουν συνολικά περίπου 1500 mg ασβέστιο κάθε μέρα (από συνδυασμό διατροφής και υποκατάστατων).

Ασβέστιο

Η διατροφή πλούσια σε ασβέστιο είναι ουσιαστικής σημασίας για την επίτευξη μέγιστης οστικής μάζας και την πρόληψη ανεπάρκειας οστικής μάζας.¹⁵ Πολλές δοκιμές έχουν διερευνήσει τα αποτελέσματα των συμπληρωμάτων ασβεστίου στην οστική μάζα. Αν και ανεπαρκή όταν χρησιμοποιούνται από μόνα τους, τα συμπληρώματα ασβεστίου βοηθούν στην πρόληψη της οστεοπόρωσης.¹⁶

Σε αρκετές μελέτες, η πρόσληψη ασβεστίου δεν έχει συσχετιστεί με την προστασία από οστεοπόρωση – για παράδειγμα σε άντρες¹⁷ ή σε γυναίκες που μόλις μπήκαν στην εμμηνόπαυση.¹⁸ Επιπρόσθετα, ακόμη και οι πιο θετικές μελέτες που επικεντρώνονται μεμονωμένα στα αποτελέσματα των συμπληρωμάτων ασβεστίου στην οστική μάζα παρατήρησαν μικρές μόνο επιπτώσεις. Παρ' όλα αυτά μια πρόσφατη μελέτη έδειξε πως τα συμπληρώματα ασβεστίου συνδυασμένα με θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης είναι πολύ πιο αποτελεσματικά από ότι σκέτη η θεραπεία.¹⁹ Έχει αποδειχτεί σε κορίτσια πως αυξημένη πρόσληψη ασβεστίου οδηγεί σε μεγαλύτερη οστική μάζα.²⁰ Σύμφωνα με την ανάλυση πολλών μελετών τα αποτελέσματα των συμπληρωμάτων ασβεστίου σε γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση είναι αξιοσημείωτα θετικά.²¹ Έρευνες σε ηλικιωμένα άτομα επιβεβαιώνουν την αξία των συμπληρωμάτων ασβεστίου στην αποφυγή απώλειας οστικής μάζας και καταγμάτων σε μεμονωμένους ηλικιωμένους.^{22, 23} Οι περισσότεροι γιατροί προτείνουν συμπληρώματα ασβεστίου ως μέθοδο μερικής μείωσης του κινδύνου εμφάνισης οστεοπόρωσης. Για να επιτευχθεί ο στόχος των 1500mg ημερησίας κατανάλωσης ασβεστίου θεωρείται βέλτιστη από την πλειοψηφία των ερευνητών η πρόσληψη 800 -1000 mg συμπληρώματος ασβεστίου για διατροφή που περιέχει 500 -700 mg ασβέστιο.

Άλλα ιχνοστοιχεία

Χαμηλή πρόσληψη και των υπόλοιπων ιχνοστοιχείων μπορεί να επηρεάζει την απώλεια οστικής μάζας.^{24, 25, 26} Κατά μια έρευνα μια καθημερινή πρόσληψη 1000mg ασβεστίου, 15 mg ψευδαργύρου, 2,5 mg χαλκού και 5 mg μαγγάνιο βοηθάει περισσότερο στην πρόληψη της οστεοπόρωσης σε γυναίκες με εμμηνόπαυση.²⁷ Μια άλλη μελέτη απέδειξε πως ημερήσια υποκατάσταση τουλάχιστον 250 mg μαγνησίου σε μια περίοδο δύο χρόνων επέδρασε θετικά στην απώλεια οστικής μάζας στην πλειοψηφία των γυναικών με εμμηνόπαυση.²⁸

Γυμναστική

Η γυμναστική είναι γνωστό ότι προστατεύει από την απώλεια οστικής μάζας²⁹ ακόμα και σε ηλικιωμένους.^{30, 31} Οι περισσότερες μορφές γυμναστικής με βάρη σε άντρες και γυναίκες στην εμμηνόπαυσησυμπεριλαμβανομένου του περπατήματος, του χορού, του τρεξίματος και κάποιες ασκήσεις με βάρη αυξάνουν την οστική μάζα στην σπονδυλική στήλη και το ισχίο και μειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης σε αυτά τα σημεία.^{32, 33, 34} Παρόλο που οι πιο συχνές και έντονες ασκήσεις έχουν πιο θεαματικά αποτελέσματα, αυτές οι δραστηριότητες ελλοχεύουν τραυματισμούς. Ασκήσεις δίχως βάρη έχουν καλύτερα αποτελέσματα στους καρπούς και στον πήχη.³⁵ Στην περίπτωση των γυναικών πριν την εμμηνόπαυση η γυμναστική είναι επίσης σημαντική όμως μπορεί να οδηγήσει και στο άλλο άκρο σε ακραίες περιπτώσεις εκγύμνασης. Άσκηση τόσο υπερβολική που οδηγεί στην διακοπή του έμμηνου κύκλου στην πραγματικότητα συμβάλλει στην εμφάνιση οστεοπόρωσης.^{36, 37}

Οικογενειακό ιστορικό

Μεγάλο μέρος του κινδύνου της οστεοπόρωσης εξαρτάται από την γενετική, που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την οστική πυκνότητα που μπορεί κάποιος να οικοδομήσει στην διάρκεια της ζωής του και το πόσο γρήγορα θα την χάσει. Συνεπώς άτομα με κάποιον γονέα (ή κάποιον άλλον στενό συγγενή) στον οποίο έχει διαγνωστεί οστεοπόρωση έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης της ασθένειας συγκριτικά με κάποιον χωρίς οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης.³⁸ Άτομα με μεγαλύτερο γενετικά κίνδυνο θα πρέπει να υιοθετήσουν τόσο διατροφικές συνήθειες όσο και τρόπο ζωής που να μεγιστοποιεί την οστική πυκνότητα από νεαρή ηλικία και να ελαχιστοποιεί ταυτόχρονα την οστική απώλεια που προκύπτει φυσικά με την πάροδο των χρόνων.

Γαστρεντερικές παθήσεις

Μερικές ασθένειες και παθήσεις του γαστρεντερικού σωλήνα δυσχεραίνουν την απορρόφηση του ασβεστίου και των άλλων ιχνοστοιχείων ουσιωδών για την διατήρηση υγιών οστών. Λόγω αυτού του προβλήματος της δυσαπορρόφησης παθήσεις όπως η νόσος του Crohn ³⁹ και η χειρουργική αφαίρεση μέρους του στομάχου (γαστρεκτομή)^{40, 41} αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης οστεοπόρωσης. Τα άτομα με παθήσεις που προκαλούν δυσαπορρόφηση θα πρέπει να συμβουλευτούν κάποιον γιατρό για να συζητήσουν την χρήση συμπληρωμάτων που θα βοηθήσουν στην προστασία από την οστεοπόρωση.

Φύλο

Η οστεοπόρωση είναι πιο συχνή σε γυναίκες με εμμηνόπαυση ειδικά Ασιάτισσες και λευκές. Οι γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση προφυλάσσονται από την οστεοπόρωση μερικώς από την έκκριση οιστρογόνων. Επειδή έχουν λίγο περισσότερη οστική μάζα στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης όσες γυναίκες ανήκουν στην μαύρη φυλή σε σχέση με τις υπόλοιπες παθαίνουν σπανιότερα κατάγματα παρόλο που όσες είναι σε εμμηνόπαυση χάνουν οστική πυκνότητα όπως και οι υπόλοιπες γυναίκες. Στους άντρες η τεστοστερόνη προστατεύει μερικώς από την απώλεια οστικής μάζας ακόμη και μετά την μέση ηλικία, όμως αξιοσημείωτα ποσοστά αντρών αναπτύσσουν οστεοπόρωση τέτοιας σοβαρότητας που να προκαλούνται κατάγματα.⁴²

Ορμονική ανεπάρκεια

Μόλις οι γυναίκες σταματήσουν να παράγουν οιστρογόνα – εξαιτίας εμμηνόπαυσης, έντονης αθλητικής δραστηριότητας, ή νευρικής ανορεξίας – και δεν τα αναπληρώνουν με ορμόνες μερική απώλεια οστικής μάζας είναι αναπόφευκτη.^{43, 44} Παρόμοιες απώλειες εμφανίζονται όταν οι άντρες σταματήσουν την παραγωγή τεστοστερόνης αν και είναι πολύ λιγότερο συχνό.^{45, 46} Η καλύτερη άμυνα ενάντια σε αυτού του τύπου την απώλεια είναι η αποφυγή έντονης σωματικής εκγύμνασης, η αναζήτηση θεραπείας της νευρικής ανορεξίας και η γενικότερη απόκτηση άνω του μέσου όρου οστική πυκνότητα ηλικιακά νωρίς με τις βέλτιστες διατροφικές συνήθειες.

Φαρμακευτική αγωγή

Τα κορτικοστεροειδή φάρμακα, ακόμη και σε μικρές ποσότητες, αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης οστεοπόρωσης.⁴⁷ Τα στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα μειώνουν την ικανότητα του οργανισμού να ενεργοποιήσει την βιταμίνη D,^{48, 49} αυξάνοντας τον κίνδυνο απώλειας οστικής μάζας. Οι γιατροί έχουν την δυνατότητα να μετρήσουν τα επίπεδα της ενεργοποιημένης βιταμίνης D για να καθορίσουν εάν υπάρχει έλλειψη και να συνταγογραφήσουν ενεργοποιημένη βιταμίνη D. Μια μελέτη σε ασθενείς ρευματοειδούς αρθρίτιδας η οποία αντιμετωπίστηκε με χαμηλής δοσολογίας πρεδνιζόνη απέδειξε πως όσοι έλαβαν 1000 mg ασβεστίου και 500 IU βιταμίνης D καθημερινά διατήρησαν την οστικής τους πυκνότητα.⁵⁰ Είναι λογικό όσοι λαμβάνουν πάνω από 2 εβδομάδες κορτικοστεροειδή να ζητήσουν από τον γιατρό τους συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D.

Με τη λήψη ορμονών του θυρεοειδούς έχει παρατηρηθεί απώλεια ασβεστίου μέσω της διούρησης, αν και πρόσφατη έρευνα υπέδειξε πως στις πλειοψηφία των περιπτώσεων η οστική πυκνότητα μπορεί να μην μειωθεί.^{52, 53, 54} Στην περίπτωση που η δοσολογία των φαρμάκων του θυρεοειδή υπερβαίνει την αναγκαία καταλήγει σε καταστολή της TSH ορμόνης και δυσμενείς επιπτώσεις στα κόκαλα πολύ συχνά.^{55, 56} Σε όσους χορηγείται θυρορμόνη θα πρέπει να ελέγχουν τακτικά τα επίπεδα της TSH ορμόνης. Άτομα με χαμηλά επίπεδα TSH θα πρέπει να ελαχιστοποιήσουν την δόση για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Κάποιοι γιατροί επίσης προτείνουν σε όσους χορηγείται η ορμόνη αυτή για πάνω από μερικούς μήνες να καταγράφουν στην διάρκεια του 24ωρου τα επίπεδα ασβεστίου. Είναι ακόμη άγνωστο εάν τα συμπληρώματα ασβεστίου είναι ευεργετικά για άτομα που μακροπρόθεσμα τους χορηγείται φαρμακευτική αγωγή για τον θυρεοειδή.

Πρωτεΐνη

Ο κίνδυνος απώλειας οστικής μάζας λόγω υψηλής πρόσληψης πρωτεΐνης δεν έχει ξεκαθαριστεί. Σύμφωνα με μελέτες που σύγκριναν διατροφές διαφορετικών πολιτισμών, η υψηλότερη πρόσληψη πρωτεΐνης συσχετίζεται με αύξηση των καταγμάτων των γοφών.⁵⁷ Ταυτόχρονα με την αύξηση της πρωτεΐνης αυξάνεται και η απώλεια οστικής μάζας με την διούρηση^{58, 59} (αν και αυτή η απώλεια ασβεστίου συνήθως δεν είναι αξιοσημείωτη).⁶⁰ Σε μια έρευνα με δείγμα άνω των 80.000 Αμερικανίδων σε μια περίοδο 12 ετών αποδείχθηκε πως όσοι έτρωγαν περισσότερη ζωική πρωτεΐνη (κρέας, πουλερικά και γαλακτοκομικά) είχαν σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καταγμάτων οστεοπόρωσης.⁶¹ Αντίθετα σε μια άλλη μελέτη η ζωική πρωτεΐνη συσχετίστηκε με λιγότερα κατάγματα.⁶² Παρόλα αυτά πολλοί γιατροί παροτρύνουν την υιοθέτηση μιας πιο χορτοφαγικής διατροφής για όσους επιθυμούν να αποφύγουν την οστεοπόρωση ή τους έχει ήδη διαγνωστεί.

Για τον σχηματισμό των κοκάλων είναι απαραίτητη η πρωτεΐνη, όμως τα άτομα που πρέπει να προσέχουν την οστική τους μάζα μπορούν να καταναλώνουν τόσο μεγάλες ποσότητες πρωτεΐνης όσο και λιγότερες. Στη διάρκεια μιας δοκιμής σε ηλικιωμένες γυναίκες (μέσος όρος ηλικίας 82) που είχαν επεισόδιο οστεοπόρωσης παρατηρήθηκε ότι σε όσες δόθηκε συμπλήρωμα πρωτεΐνης 20 γρ την ημέρα είχαν λιγότερες επιπλοκές, είχαν λιγότερες πιθανότητες θνησιμότητας και είχαν πολύ λιγότερες επισκέψεις σε νοσοκομείο σε σύγκριση με όσες δεν λάμβαναν συμπλήρωμα.⁶³ Παρόμοια αποτελέσματα για τα κατάγματα στον γοφό παρατηρήθηκαν και σε μια άλλη τριετή έρευνα σε Αμερικάνες ηλικίας 50 έως 69.⁶⁴ Μια έρευνα σε ηλικιωμένες που πρόσφατα είχαν υποστεί κάταγμα στον γοφό επισήμανε πως η καθημερινή πρόσληψη 20 γρ συμπληρώματος πρωτεΐνης μείωσε την απώλεια σε οστική μάζα σε σχέση με όσες δεν το λάμβαναν.⁶⁵

Αυτές οι αντικρουόμενες μελέτες αποδεικνύουν πως η διαφορά μεγάλης και μικρής ποσότητας πρωτεΐνης παραμένει ακαθόριστη, όμως η πλειοψηφία των ερευνών προτείνουν πως μια μακροχρόνια υψηλή πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης συμβαδίζει με αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης. Η υποκατάσταση της πρωτεΐνης μετά από επεισόδιο οστεοπόρωσης σε ηλικιωμένα άτομα βελτιώνει την υγεία των οστών, όμως λίγα είναι γνωστά για τα αποτελέσματα στην πρόληψη της οστεοπόρωσης.

Φυλή

Οι περισσότεροι ερευνητές έχουν καταλήξει πως οι γυναίκες της ασιατικής και της καυκάσιας φυλής έχουν υψηλότερο κίνδυνο οστεοπόρωσης και τυχόν κατάγματα σε σχέση με τις μαύρες και τις ισπανόφωνες.^{66, 67, 68} Όμως προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας μεγάλης αμερικάνικης έρευνας υποδεικνύουν πως οι γηγενείς Αμερικάνες, οι ισπανόφωνες και οι μάυρες γυναίκες έχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο μείωσης της οστικής πυκνότητας μετά την εμμηνόπαυση από ότι πίστευαν οι επιστήμονες παλιότερα.⁶⁹ Κάποια από τα αποτελέσματα οφείλονται σε διαφορές σύστασης του σώματος όπως για παράδειγμα οι μαύρες γυναίκες έχουν μεγαλύτερη μυϊκή και οστική μάζα από ότι οι καυκάσιες.⁷⁰

Αλάτι

Αυξήσεις μικρής διάρκειας της διατροφικής κατανάλωσης αλατιού οδηγούν σε απώλεια ασβεστίου με την διούρηση η οποία με την πάροδο του χρόνου μπορεί να προκαλέσει σημαντική απώλεια οστικής μάζας.⁷¹ Οι περισσότεροι ερευνητές παρατήρησαν πως αύξηση της κατανάλωσης αλατιού αυξάνει τους δείκτες απώλειας της οστικής μάζας σε γυναίκες πριν (και όχι μετά) την εμμηνόπαυση,^{72, 73, 74} αν και όχι όλες οι έρευνες.⁷⁵ Μπορεί μια βέβαιη σύνδεση αλατιού και οστεοπόρωσης δεν έχει εδραιωθεί, πολλοί γιατροί προτείνουν την μείωση της κατανάλωσης αλατιού ως τρόπο πρόληψης της οστεοπόρωσης.

Κάπνισμα

Το κάπνισμα οδηγεί τόσο σε αυξημένη απώλεια οστικής μάζας^{76, 77, 78} όσο και αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων^79. Γι' αυτόν τον λόγο και πολλές άλλες παθήσεις το κάπνισμα θα πρέπει να αποφεύγεται.

Η Ολιστική Ιατρική στην αντιμετώπιση της Οστεοπόρωσης

Η Ολιστική Ιατρική μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης με πολλούς τρόπους. Στα άτομα που καπνίζουν η Ολιστική Ιατρική μπορεί να τα βοηθήσει να διακόψουν το κάπνισμα, κυρίως με την χρήση του βελονισμού. Για την βελτιστοποίηση της διατροφής, το τεστ διατροφικής δυσανεξίας ενδείκνυται για να μας καθοδηγήσει στην επιλογή των ιδανικών τροφών, ενώ ο έλεγχος βιταμινών και ιχνοστοιχείων θα εξασφαλίσει την επάρκεια σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, ώστε να είμαστε σίγουροι ότι ο οργανισμός έχει επάρκεια σε αυτά ή να μας καθοδηγήσει για την ιδανική αναπλήρωση με συμπληρώματα διατροφής πλούσια σε ασβέστιο, μαγνήσιο κτλ. Επίσης, το τεστ διατροφικής δυσανεξίας θα βοηθήσει στην απώλεια βάρους αν αυτό είναι αυξημένο. Τέλος, όπου και όποτε είναι αναγκαίο, η ορμονική εναρμόνιση θα συμπληρώσει την έλλειψη των ορμονών για την απόλυτη προστασία των οστών.

Βιβλιογραφία

1. Silver JJ, Einhorn TA. Osteoporosis and aging. Clin Orthop 1995;316:10–20 [review].
2. Feskanich D, Korrick SA, Greenspan SL, et al. Moderate alcohol consumption and bone density among postmenopausal women. J Womens Health 1999;8:65–73.
3. Felson DT, Zhang Y, Hannan MT, et al. Alcohol intake and bone mineral density in elderly men and women. The Framingham Study. Am J Epidemiol 1995;142:485–92.
4. Holbrook TL, Barrett-Connor E. A prospective study of alcohol consumption and bone mineral density. BMJ 1993;306:1506–9.
5. Wardlaw GM. Putting body weight and osteoporosis into perspective. Am J Clin Nutr 1996;63:433S–6S [review].
6. Nguyen TV, Eisman JA, Kelly PJ, et al. Risk factors for osteoporotic fractures in elderly men. Am J Epidemiol 1996;144:255–63 [review].
7. Salamone LM, Cauley JA, Black DM, et al. Effect of a lifestyle intervention on bone mineral density in premenopausal women: a randomized trial. Am J Clin Nutr 1999;70:97–103.
8. Powers PS. Osteoporosis and eating disorders. J Pediatr Adolesc Gynecol 1999;12:51–7 [review].
9. Heaney RP. Bone mass, nutrition, and other lifestyle factors. Nutr Rev 1996;54:S3–S10 [review].
10. Hernandez-Avila M, Colditz GA, Stampfer MJ, et al. Caffeine, moderate alcohol intake, and risk of fractures of the hip and forearm in middle-aged women. Am J Clin Nutr 1991;54:157–63.
11. Kynast-Gales SA, Massey LK. Effect of caffeine on circadian excretion of urinary calcium and magnesium. J Am Coll Nutr 1994;13:467–72.
12. Harris SS, Dawson-Hughes B. Caffeine and bone loss in healthy postmenopausal women. Am J Clin Nutr 1994;60:573–8.
13. Barrett-Connor E, Chang JC, Edelstein SL. Coffee-associated osteoporosis offset by daily milk consumption. The Rancho Bernardo Study. JAMA 1994;271:280–3.
14. Lloyd T, Rollings N, Eggli DF, et al. Dietary caffeine intake and bone status of postmenopausal women. Am J Clin Nutr 1997;65:1826–30.
15. Consensus Development Conference Panel. Optimal calcium intake: Consensus Development Conference statement. JAMA 1994;272:1942–8.
16. Reid IR, Ames RW, Evans MC, et al. Long-term effects of calcium supplementation on bone loss and fractures in postmenopausal women: a randomized controlled trial. Am J Med 1995;98:331–5.
17. Owusu W, Willett WC, Feskanich D, et al. Calcium intake and the incidence of forearm and hip fractures among men. J Nutr 1997;127:1782–7.
18. Hosking DJ, Ross PD, Thompson DE, et al. Evidence that increased calcium intake does not prevent early postmenopausal bone loss. Clin Ther 1998;20:933–44.
19. Nieves JW, Komar L, Cosman F, Lindsay R. Calcium potentiates the effect of estrogen and calcitonin on bone mass: review and analysis. Am J Clin Nutr 1998;67:18–24.
20. Bonjour J-P, Carrie A-L, Ferrari S, et al. Calcium-enriched foods and bone mass growth in prepubertal girls: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. J Clin Invest 1997;99:1287–94.
21. Welten DC, Kemper HCG, Post GB, van Stavberen WA. A meta-analysis of the effect of calcium intake on bone mass in young and middle aged females and males. J Nutr 1995;125:2802–13.
22. O’Connell MB. Prevention and treatment of osteoporosis in the elderly. Pharmacotherapy 1999;19:7S–20S [review].
23. Dargent-Molina P. Risk factors and prevention of fractures in the elderly. Curr Opin Rheumatol 1998;10:357–61 [review].
24. Saltman PD, Strause LG. The role of trace minerals in osteoporosis. J Am Coll Nutr 1993;12:384–9 [review].
25. Cohen L, Kitzes R. Infrared spectroscopy and magnesium content of bone mineral in osteoporotic women. Isr J Med Sci 1981;17:1123–5.
26. Geinster JY, Strauss L, Deroisy R, et al. Preliminary report of decreased serum magnesium in postmenopausal osteoporosis. Magnesium 1989;8:106–9.
27. Strause L, Saltman P, Smith KT, et al. Spinal bone loss in postmenopausal women supplemented with calcium and trace minerals. J Nutr 1994;124:1060–4.
28. Stendig-Lindberg G, Tepper R, Leichter I. Trabecular bone density in a two year controlled trial of peroral magnesium in osteoporosis. Magnesium Res 1993;6:155–63.
29. Chow R, Harrison JE, Notarius C. Effect of two randomised exercise programmes on bone mass of healthy postmenopausal women. Br Med J 1987;295:1441–4.
30. Gregg EW, Cauley JA, Seeley DG, et al. Physical activity and osteoporotic fracture risk in older women. Ann Int Med 1998;129:81–8.
31. Silman AJ, O’Neill TW, Cooper C, et al. Influence of physical activity on vertebral deformity in men and women: results from the European Vertebral Osteoporosis Study. J BoneMineral Res 1997;12:813–9.
32. Layne JE, Nelson ME. The effects of progressive resistance training on bone density: a review. Med Sci Sports Exerc 1999;31:25–30 [review].
33. Marcus R, Drinkwater B, Dalsky G, et al. Osteoporosis and exercise in women. Med Sci Sports Exer 1992;24:S301–7 [review].
34. Nguyen TV, Eisman JA, Kelly PJ, et al. Risk factors for osteoporotic fractures in elderly men. Am J Epidemiol 1996;144:255–63 [review].
35. Ayalon J, Simkin A, Leichter I, et al. Dynamic bone loading exercises for postmenopausal women: effect on the density of the distal radius. Arch Phys Med Rehab 1987;68:280–3.
36. Nattiv A, Agostini R, Drinkwater B, et al. The female athlete triad: the inter-relatedness of disordered eating, amenorrhea and osteoporosis. Clin Sports Med 1994;13:405–18 [review].
37. Drinkwater BL, Bruemmer B, Chestnut III CH. Menstrual history as a determinant of current bone density in young athletes. JAMA 1990;263:545–8.
38. Diaz MN, O’Neill TW, Silman AJ, et al. The influence of family history of hip fracture on the risk of vertebral deformity in men and women: the European Vertebral Osteoporosis Study. Bone 1997;20:145–9.
39. Jahnsen J, Falch JA, Aadland E, et al. Bone mineral density is reduced in patients with Crohn’s disease but not in patients with ulcerative colitis: a population-based study. Gut 1997;40:313–9.
40. Tovey FI, Hall ML, Ell PJ, et al. Postgastrectomy osteoporosis. Br J Surg 1991;78:1335–7.
41. Rao SD, Kleinkoper M, Rogers M, et al. Is gastrectomy a risk factor for osteoporosis? In Osteoporosis: Proceedings of the Copenhagen International Symposium on Osteoporosis, Christiansen C, Arnaud CD, Nordin BEC, et al., eds. 1984;2:775–7[review].
42. Anderson FH. Osteoporosis in men. Int J Clin Pract 1998;52:176–80 [review].
43. Heaney RP. Bone mass, nutrition, and other lifestyle factors. Nutr Rev 1996;54:S3–S10 [review].
44. Heaney R. Estrogen-calcium interactions in the postmenopause: a quantitative description. Bone Miner 1990;11:67–84.
45. Ohishi T, Koide Y, Takahashi M, et al. A case of femoral neck fracture in a patient with severe testosterone deficiency. J Bone Miner Metab 1999;17:51–4.
46. Daniell HW. Osteoporosis after orchiectomy for prostate cancer. J Urol 1997;157:439–44.
47. Meunier PJ. Is steroid-induced osteoporosis preventable? New Engl J Med 1993;328:1781–2 [editorial].
48. Trovato A et al. Drug-nutrient interactions. Am Family Phys 1991;44:1651–8 [review].
49. Chesney RW et al. Reduction of serum-1,25-dihydroxyvitamin-D, in children receiving glucocorticoids. Lancet 1978;ii:1123–5.
50. Buckley LM, Leib ES, Cartularo KS, et al. Calcium and vitamin D3 supplementation prevents bone loss in the spine secondary to low-dose corticosteroids in patients with rheumatoid arthritis. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Ann Intern Med 1996;125:961–8.
51. Kung AWC, Pun KK. Bone mineral density in premenopausal women receiving long-term physiological doses of levothyroxine. JAMA 1991;265:2688–91.
52. Schneider DL, Barrett-Connor EL, Morton DJ. Thyroid hormone use and bone mineral density in elderly men. Arch Intern Med 1995;155:2005–7.
53. Franklyn JA, Betteridge J, Daykin J, et al. Long-term thyroxine treatment and bone mineral density. Lancet 1992;340:9–13.
54. Lauwers A, Alexandre C. Impact on bone of thyroid hormone therapy. Rev Rhum Engl Ed 1997;64:112–9 [review].
55. Greenspan SL, Greenspan FS. The effect of thyroid hormone on skeletal integrity. Ann Intern Med 1999;130:750–8 [review].
56. Stall GM, Harris S, Sokoll LJ, et al. Accelerated bone loss in hypothyroid patients overtreated with L-thyroxine. Ann Intern Med 1990;113:265–9.
57. Abelow BJ, Holford TR, Insogna KL. Cross-cultural associations between dietary animal protein and hip fracture: a hypothesis. Calcif Tissue Int 1992;50:14–8.
58. Heaney RP. Nutrient interactions and the calcium requirement. J Lab Clin Med 1994;124:15–6 [editorial/review].
59. Kerstetter JE, Allen LH. Dietary protein increases urinary calcium. J Nutr 1990;120:134–6.
60. Draper HH, Piché LA, Gibson RS. Effects of a high protein intake from common foods on calcium metabolism in a cohort of postmenopausal women. Nutr Res 1991;11:273–81.
61. Feskanich D, Willett WC, Stampfer MJ, Colditz GA. Protein consumption and bone fractures in women. Am J Epidemiol 1996;143:472–9.
62. Munger RG, Cerhan JR, Chiu BC. Prospective study of dietary protein intake and risk of hip fracture in postmenopausal women. Am J Clin Nutr 1999;69:147–52.
63. Tkatch L, Rapin C-H, Rizzoli R, et al. Benefits of oral protein supplementation in elderly patients with fracture of the proximal femur. J Am Coll Nutr 1992;11:519–25.
64. Munger RG, Cerhan JR, Chiu BC-H. Prospective study of dietary protein intake and risk of hip fracture in postmenopausal women. Am J Clin Nutr 1999;69:147–52.
65. Schürch M-A, Rizzoli R, Slosman D, et al. Protein supplements increase serum insulin-like growth factor-I levels and attenuate proximal femur bone loss in patients with recent hip fracture. A randomized, double blind, placebo-controlled trial. Ann Intern Med 1998;128:801–9.
66. Bohannon AD, Hanlon JT, Landerman R, et al. Association of race and other potential risk factors with nonvertebral fractures in community-dwelling elderly women. Am J Epidemiol 1999;149:1002–9.
67. Turner LW, Wang MQ, Fu Q. Risk factors for hip fracture among southern older women. South Med J 1998;91:533–40.
68. Lau EM, Cooper C. The epidemiology of osteoporosis. The oriental perspective in a world context. Clin Orthop 1996;323:65–74 [review].
69. Anonymous. Minority women face higher-than-expected risk of osteoporosis. J Am Dietet Assoc 1999;99:848 [news item].
70. Gasperino J. Ethnic differences in body composition and their relation to health and disease in women. Ethn Health 1996;1:337–47 [review].
71. Zarkadas M, Geougeon-Reyburn R, Marliss EB, et al. Sodium chloride supplementation and urinary calcium excretion in postmenopausal women. Am J Clin Nutr 1989;50:1088–94.
72. Evans CEL, Chughtai AY, Blumsohn A, et al. The effect of dietary sodium on calcium metabolism in premenopausal and postmenopausal women. Eur J Clin Nutr 1997;51:394–9.
73. McParland BE, Boulding A, Campbell AJ. Dietary salt affects biochemical markers of resorption and formation of bone in elderly women. Br Med J 1989;299:834–5.
74. Devine A, Criddle RA, Dick IM, et al. A longitudinal study of the effect of sodium and calcium intakes on regional bone density in postmenopausal women. Am J Clin Nutr 1995;62:740–5.
75. Greendale GA, Barrett-Connor E, Edelstein S. Dietary sodium and bone mineral density: results of a 16-year follow-up study. J Am Geriatr Soc 1994;42:1050–5.
76. Hopper JL, Seeman E. The bone density of female twins discordant for tobacco use. N Engl J Med 1994;330:387–92.
77. Egger P, Duggleby S, Hobbs R, et al. Cigarette smoking and bone mineral density in the elderly. J Epidemiol Community Health 1996;50:47–50.
78. Kiel DP, Zhang Y, Hannan MT, et al. The effect of smoking at different life stages on bone mineral density in elderly men and women. Osteoporos Int 1996;6:240–8.
79. Law MR, Hackshaw AK. A meta-analysis of cigarette smoking, bone mineral density and risk of hip fracture: recognition of a major effect. BMJ 1997;315:841–6 [review].